Øyeren

Øyeren
Kart over Øyeren
Stad	Akershus og Østfold
Koordinatar	59°51′26″N 11°09′48″E
Tilknytte land	Noreg
Overflateareal	84,74 km²
Kystlengd1	165,47 km
Høgd over havet	101 moh
1 Kystlengd er eit unøyaktig mål som kanskje ikkje er standardisert for denne artikkelen.

Øyeren er ein innsjø i Glomma-vassdraget. Han ligg i kommunane Enebakk, Fet og Rælingen i Akershus fylke og Trøgstad og Spydeberg i Østfold fylke. Den nordlegaste, åtskilte delen av innsjøen vest for tettstaden Fetsund og Glomma sitt utløp, utgjer ein 7 km² stor del på av Øyeren og blir til tider rekna som ein eigen innsjø, kalla Svellet.

Øyeren er den niande største innsjøen i Noreg med eit areal på 84,7 kvadratkilometer. Utan Svellet er Øyerens areal 77 km². Han ligg 101 meter over havet og er 75,5 meter djup. Saman med elvane Leira og Nitelva dannar Glomma det største innlandsdeltaet i Norden i den nordlege enden av innsjøen. Delar av dette våtmarksområdet vart erklært naturreservat i høvesvis 1975 (Nordre Øyeren inklusive Svellet og elvedeltaene)) og 1992 (Sørumsneset).

Fiskeartar i Øyeren

Det finst truleg 25 fiskeartar i Øyeren, som dermed vert rekna som den innsjøen i Noreg med flest fiskeartar. Før oppdemminga av Glommavassdraget vart det òg laks der.

• Niaugefamilien: Bekkeniauge
• Laksefamilien: Aure, sik, lagesild, harr, laks (sett ut på 1800-talet, utrydda)
• Loddefamilien: Krøkle
• Gjeddefamilien: Gjedde
• Karpefamilien: Mort, gullbust, stam, vederbuk, asp, laue, flire, brasme, ørekyt, karuss
• Ålefamilien: Ål (utrydda)
• Stingsildfamilien: trepigga stingsild, nipigga stingsild
• Brosmefamilien: Lake
• Åborfamilien: Hork, åbor, gjørs
• Ulkefamilien: Steinulke

Av desse er førekomsten av ål og lagesild omtalt som tvilsam. Dei to stingsildartane er oppførte som konkurransesvake.

Merk at ørekyt står oppført på norsk svarteliste som ein uønska art i dei vassdrag kor den ikkje naturleg høyrer heime, men i Øyeren opptrer den naturleg.

Merk òg at asp er i 2006 oppført som sårbar på Bernkonvensjonens (1982) liste III.

Regulering

Mørkfoss Dam vart bygd i 1862. Vasstanden i magasinet vart då lagt 1 meter høgare enn det som tidlegare hadde vore naturleg. Differansen mellom høgste og lågaste vasstand vart òg monaleg redusert.

Den noverande reguleringskonsesjonen vart gitt i 1934. Lågaste tappegrense (LRV) er fastsett til kotehøgd 98,94 moh. Høgste oppdemmingshøgd (HRV) er fastsett til 101,34 m.

Vasstandsmålingsr blir jamleg publisert av Glommens og Laagens Brukseierforening (GLB).

Ferdsle

Då det var tømmerfløyting i vassdraget måtte tømmeret anten takast inn ved Fetsund eller fraktast til sørenden for å sleppast vidare. Fraktinga blei avslutta i 1985.

Dampbåten "Strømmen" vart sett i rutetrafikk i 1885 mellom Lillestrøm, Årnestangen, Flateby og Sandstangen. Trafikken vart innstilt i1927.

"MS Øyeren" fraktar turistar på charterbasis og med faste avgangar i sommarsesongen.

Demningane Bingsfossen og Rånåsfoss i Glomma er einaste hindringa for småbåt-trafikk mellom Trøgstad og Fåberg ved Lillehammer. Ved moglegheit for òg å passere demninga ved Funnefoss kan småbåtar uhindra dra til Storsjøen i Odalen og til Kongsvinger kraftverk.

Vassdrag som drenerer til Øyeren

• Glomma
• Oslomarkavassdraga
• Leira

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Øyeren» frå Wikipedia på bokmål, den 16. april 2008.
  • Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene: