Kjosfossen haldeplass
- For haldeplassen som fram til 1977 heitte Kjosfoss haldeplass, sjå Reinunga haldeplass.
| Kjosfossen haldeplass | |
 Kjosfossen haldeplass ligg over nedre delen av Kjosfossen, midt mellom to tunnelar. Foto: ashfay
| |
| Stasjonsområde | |
|---|---|
| Stad | Kjosfossen |
| Koordinatar | 60°44′50″N 7°8′8″E / 60.74722°N 7.13556°E |
| Distanse | 339,75 km frå Oslo |
| Høgd | 670,0 moh. |
| Opna | 1951 |
| Linjer og rutedrift | |
| Linje(r) | Flåmsbana |
| Overgang | |
 Kjosfossen haldeplass | |
Kjosfossen haldeplass ligg over Kjosfossen øvst i Flåmsdalen i Aurland kommune, og er ein haldeplass på Flåmsbana. Haldeplassen vart opna i 1951 for å gje turistar som reiste med bana høve til å gå ut av toget når dei skulle sjå på fossefallet. Flåmsbana er einaste tilkomst til staden og haldeplassen ligg midt mellom to tunnelar. Knapt tre vogner av toget får plass på strekka ute mellom tunnelane, og det er laga til plattformer innover langs sporet i tunnelane slik at dei reisande kan kome seg ut på utsiktsplattforma frå dei andre vognene. I høgsesongen køyrer togsetta på banen med seks vogner og eit El 17 lokomotiv i kvar ende. Det er ikkje noko stasjonsbygning på haldeplassen, berre ei inngjerd utsiktsplattform. Toga stoppar ikkje på haldeplassen om vinteren.[1]
Plattforma vart fornya og utvida i 2000.[2] På nedsida av haldeplassen ligg Kjosfossen kraftstasjon som er ein del av Kjosfoss kraftverk, og fram til 1977 hadde haldeplassen namnet Kjosfossen kraftstasjon.[3] Samstundes bytte også grannehaldeplassen namn frå Kjosfoss haldeplass til Reinunga haldeplass.[4]
Kjosfossen haldeplass ligg 670 moh, 4,40 kilometer frå Myrdal stasjon og 15,80 kilometer frå Flåm stasjon.[5] For reisande frå Myrdal er Reinunga førre haldeplass, og Blomheller neste. Køyrelengda mellom Kjosfossen og Reinunga er 2,20 kilometer, medan det mellom Kjosfossen og Blomheller er 4,00 kilometer. Høgdeforskjelen mellom Reinunga og Kjosfossen haldeplassar er 97 meter, og sjølv om avstaden i luftline ikkje er meir enn vel 400 meter er banen lagt i ei 2,2 kilometer langt strekke for å klare den store høgdeforskjelen i fossegjelet.
Utkikkspunktet, som er ein av dei største turistatraksjonane i Noreg,[6] ligg på ein stad som var det ikkje for Flåmsbana ville ha vore vanskeleg å nå for folk flest. Fossegjelet er vanskeleg tilgjengeleg på anna vis enn med bana.
Kraftverka i Kjosfossen
[endre | endre wikiteksten]
Eit stykke på oppsida av plattforma står ein taklaus steinbygning. Bygningen vart oppført i samband med det fyrste kraftutbygginga i fossen heilt på slutten av 1800-talet. NSB kjøpte fallretten i Kjosfossen i 1895 og bygde kraftverket i 1898 for å gje straum til anlegga som var ved Gravhalstunnelen i samband med bygginga av Bergensbanen. Kraftstasjonen gav også straum til Vatnahalsen Høyfjellshotell.[7]
På nedsida av haldeplassen ligg Kjosfoss kraftstasjon som vart bygd i samband med Flåmsbana og opna i 1944. Kraftverket gjev straum til Flåmsbana og det var då det opna at banen vart elektrifisert. Dei fyrste åra med drift hadde ein nytta damplokomotiv, fordi kraftverket ikkje var ferdig.
Huldra i fossen
[endre | endre wikiteksten]I perioden med travlast turisttrafikk vert det vist fram eit stutt huldrespel med musikk og dans når toga stoppar på haldeplassen. Fyrste året dei hadde denne framsyinga var i 1998. Flåm Utvikling, som driv Flåmsbana, hadde då leigd inn firmaet Hybris AS som også hadde kome med ideen til forestillinga. Hybris AS var innleigde til å setje opp framsyninga i åra 1998–2001, men frå 2002 til 2005 stod Flåm Utvikling sjølv bak framsyinga. Hybris AS saksøkte i 2003 Flåm Utvikling for brot mot opphavsrettsvernet dei meinte å ha på framsyinga og vann fram i tingretten og lagmanssretten, men dei tapte saka då ho kom opp for Høgsterett i 2007,[8] og Flåm Utvliking har fortsett huldrespelet ved Kjosfossen dei siste åra.
Fotnotar
[endre | endre wikiteksten]- ↑ ««Kjosfossen» på nettstaden til Jernbaneverket». Henta 21. november 2009.
- ↑ ««Historisk oversikt for Flåmsbana» på nettstaden til Flåmsbanamuseet». Henta 21. november 2009.
- ↑ ««Kjosfossen» i Stasjonsdatabasen til Norsk Jernbaneklubb». Henta 21. november 2009.
- ↑ «'Reinunga' i Stasjonsdatabasen til Norsk Jernbaneklubb». Henta 22. november 2009.
- ↑ ««Stasjoner/Holdeplasser» på nettstaden til Flåmsbanemuseet». Henta 21. november 2009.
- ↑ «dagsavisen.no: «Norges mest besøkte turistattraksjoner»».
- ↑ ««Den første kraftstasjonen» på nettstaden til NRK Sogn og Fjordane Fylkesleksikon». Henta 21. november.
- ↑ ««"Huldra i Kjosfossen" - om åndsverkslovens krav til verkshøyde» på nettstaden til Noregs Høgsterett». Henta 21. november 2009.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]- Om Kjosfossen haldeplass på nettstaden til Jernbaneverket Arkivert 2011-08-15 ved Wayback Machine.
- Om Kjosfossen haldeplass i Stasjonsdatabasens til Norsk Jernbaneklubb
- Bilete av fossen og haldeplassen teke frå helikopter[daud lenkje]
- Bilete av haldeplassen frå helikopter Arkivert 2016-03-04 ved Wayback Machine.
| Teiknforklaring | |||
|
0,00 km | Flåm 2 moh | |
|
1,60 km | Lunden 16 moh | |
|
|
2,99 km | Håreina 48 moh | |
|
|
6,30 km | Dalsbotn 200 moh | |
|
9,69 km | Berekvam 343 moh | |
|
|
11,80 km | Blomheller 458 moh | |
|
|
15,80 km | Kjosfossen 670 moh | |
|
|
18,00 km | Reinunga 767 moh | |
|
|
19,07 km | Vatnahalsen 811 moh | |
|
|
20,20 km | Myrdal 866 moh | |
|
Bergensbanen | ||