Avskaffinga av slaveriet i Storbritannia

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Wedgwood-medaljongen mot slaveri frå 1787 utforma av Josiah Wedgwood for den britiske kampanjen mot slaveri.
Abolisjonistmåleri tilskrive Emma Soyer, 1831

Avskaffinga av slaveriet i Storbritannia var ei rørsle på slutten av 1800-talet og byrjinga av 1800-talet med mål om å avslutta slavehandel og slavehald i Storbritannia, det britiske imperiet og verda, inkludert den atlantiske slavehandelen.[1][2][3] Han var inspirert av slaveopprør, erfaring med slavehald og ulike ideologiar, og var ein del av ei breiare rørsle mot slaveri i Vest-Europa og Amerika.

Kjøp og sel av slavar blei gjort ulovleg i heile Det britiske imperiet i 1807, men å eiga slavar i utlandet var tillate til slaveri blei heilt avskaffa i 1833. Deretter byrja ein prosess der slavar frå 1834 blei «kontraktslærlingar» hjå dei tidlegare eigarane sine, før dei fleste oppnådde frigjering i 1840 og dei gjenverande fekk det i 1843.

Opphav[endre | endre wikiteksten]

På 1700- og tidleg på 1800-talet fordømte engelske kvekarar og nokre evangeliske religiøse grupper slaveriet (som på denne tida hovudsakleg råka afrikanarar) som ikkje-kristent. Nokre sekulære tenkarar i opplysningstida kritiserte det også for å bryta menneskerettar.[4] James Edward Oglethorpe var den fyrste som handla mot slaveri av humanistiske grunner etter opplysingstidsånda. I sitt «Georgia-eksperiment» overtalte han parlamentet til å forby slaveri i den nordamerikanske provinsen Georgia frå 1735, men slaveriet blei gjenoppretta i 1751. Han oppfordra òg venane sine Granville Sharp og Hannah More til å støtta saka. Kort tid etter at han døydde i 1785 gjekk dei saman med William Wilberforce og andre om å danna det reformerande laget Clapham Sect.[5]

Slavehandel var blitt forbode i England i 1102 av kyrkjerådet i London kalla saman av Anselm. Dette rådet hadde likevel inga lovgjevande makt, med mindre avgjerdene det tok blei underskrivne av monarken.[6] I Cartwright-saka i 1569, som tok opp avstraffinga av ein slave frå Russland, dømde retten at engelsk lov ikkje kunne anerkjenna slaveri, sidan det aldri var blitt etablert offisielt. I 1700 erklærte Lord Chief Justice sir John Holt at «så snart ein mann set fot på engelsk jord er han fri».[a][7]

Engelsk kolonialisar importerte slavar til koloniane i Nord-Amerika, og på 1700-talet byrja kjøpmenn å importera slaver frå Afrika, India og Aust-Asia (der dei dreiv handel) til London og Edinburgh for å arbeida som tenarar. Menn som emigrerte til koloniane i Nord-Amerika tok ofte med seg dei austindiske slavane eller tenarane sine heim, som dokumentert i koloniregister.[8][9] Historikaren David Olusoga skreiv om den store endringa som hadde funne stad i samfunnet:

For å forstå kor uvanleg veksten til den britiske avskaffingsrørsla var, både som politisk rørsle og som folkeleg idé, er det viktig å huske at få røystar blei heva mot slaveri i Storbritannia fram til det siste kvartalet av 1700-talet.[10]

Nokre av dei fyrste fridomssakene, rettssaker i Storbritannia som utfordra lovlegheita av slaveri, fann stad i Skottland i 1755 og 1769. Sakene var Montgomery v. Sheddan (1755) og Spens v. Dalrymple (1769). Kvar av slavane var blitt døypte i Skottland, og utfordra lovlegheita av slaveri. Dei skipa ein presedens for rettsprosedyren i britiske domstolar som seinare ville gje suksess for klagemål. I begge desse sakene førte dødsfall, til klagar i eit høve og til anklaga i det andre, til ein stopp på søksmålet før ein kunne få ein lovleg dom.[11]

Portrett av Dido Elizabeth Belle Lindsay og Lady Elizabeth Murray, grandnieser av dommaren lord Mansfield som budde i Kenwood House.

Afrikanske slavar blei ikkje kjøpte eller selde i London, men blei tekne dit av herrar annanstad frå. Saman med folk frå andre land, særleg ikkje-kristne, var afrikanarar rekna som utlendingar og dermed ikkje kvalifiserte til å vera engelske undersåttar; England hadde ingen naturaliseringsprosess. Den rettslege statusen til afrikanske slavar var uklar før Somersett-saka i 1772, då den rømte slaven James Somersett tvinga fram ei avgjerd frå domstolane. Somersett hadde rømt og herren hans, Charles Steuart, hadde fått han fanga att og fengsla ombord på eit skip, med plan om å senda han til Jamaica for å seljast som slave. Somersett var blitt døypt medan han var i London, og tre gudfedrar gjorde krav på habeas corpus. Som følgje måtte lord Mansfield, øvstedommar ved Court of the King's Bench, dømma om bortføringa av Somersett var lovleg eller ikkje under engelsk lov. Det var aldri innført nokon lov om å innføre slaveri i England. Saka fekk stor interesse i samfunnet, og fem advokatar støtta søksmålet på vegner av Somersett.

I dommen sin av 22. juni 1772 skreiv Mansfield at slaveri ikkje hadde støtte i britisk lov utan nokon eksplisitt lov som gjorde det lovleg:

The state of slavery is of such a nature that it is incapable of being introduced on any reasons, moral or political, but only by positive law, which preserves its force long after the reasons, occasions, and time itself from whence it was created, is erased from memory. It is so odious, that nothing can be suffered to support it, but positive law. Whatever inconveniences, therefore, may follow from a decision, I cannot say this case is allowed or approved by the law of England; and therefore the black must be discharged.[12]

Sjølv om det er uklart kva det er som er lovleg med dommen når det blir analysert av advokatar, blei dommen i det heile tatt teke i det tidspunktet for å ha fastsett at slaveri ikkje eksisterte under engelsk fellesrett og som dermed var forbode i England.[13] I 1774 fekk mellom 10 000 og 15 000 slavar fridom i England.[14] Avgjerda galdt ikkje for britiske koloniområde; t.d. hadde dei amerikanske koloniane etablert slaveri gjennom positive lovar.[15] Somersett-saka blei ein viktig del av common law-tradisjonen om slaveri i den engelsktalande verda, og bidrog til å starta rørsla for avskaffing av slaveriet.[16]

Organisering av aktivistar[endre | endre wikiteksten]

Ignatius Sancho (ca. 1729-1780), ein slave som flykta, blei kjend som ein aktiv slaveritmotstandar på 1800-talet.[17] Han var den fyrste personen av afrikansk avstamming som stemte.[18]

Motstanden mot slaveri kan ha auka på Dei britiske øyane i dei fyrste åra etter Somersett-saka. I 1774, påverka av saken og av skrivingane til kvekaren og slaverimotstandaren Anthony Benezet, gav den engelske metodistleiaren John Wesley ut Thoughts Upon Slavery, der han kritiserte praksisen med lidenskap.[19] I 1776 skreiv presten Humphry Primatt: «the white man (notwithstanding the barbarity of custom and prejudice), can have no right, by virtue of his colour, to enslave and tyrannise over a black man.»[20] I 1781 utfordra Dublin Universal Free Debating Society medlemmane sine til å tenkja på om slavehald av «the Negro race» kunne forsvarast ut frå prinsippa om menneskelegheit i politikken.[21]

Sjølv om slaveri var avskaffa i Storbritannia, blei det halde ved lag i dei vestindiske koloniene i det britiske imperiet. Britiske banker heldt fram med å finansiera råvarene og sjøfartsindustrien i koloniane dei tidlegare hadde etablert ogsom framleis var avhengige av slavehald, til trass for den juridiske utviklinga i Storbritannia.[22] I 1785 skreiv den engelske diktaren William Cowper:

We have no slaves at home.—Then why abroad?
And they themselves once ferried o'er the wave
That parts us, are emancipate and loos'd.
Slaves cannot breathe in England; if their lungs
Receive our air, that moment they are free,
They touch our country and their shackles fall.
That's noble, and bespeaks a nation proud
And jealous of the blessing. Spread it then,
And let it circulate through ev'ry vein
Of all your empire. That where Britain's power
Is felt, mankind may feel her mercy too.[23]

William Wilberforce (1759-1833) var ein politikar og filantrop som var leiar for rørsla for å avskaffa slavehandelen. Mellom 1789 og 1807 la Wilberforce fram 12 lovforslag i parlamentet for å forby slavehandelen, og lukkast på det siste forsøket.[24]

I 1783 byrja ei organisert rørsle mot slaveri i Storbritannia. Dette året grunnla ei gruppe kvekarar den fyrste organisasjonen si for avskaffing. Kvekarane skulle halda fram med å ha ein stor innverknad på rørsla, og var på mange måtar leiarar for kampanjen.[25] Den 17. juni 1783 presenterte sir Cecil Wray (eit parlamentsmedlem for Westminster) eit opprop frå kvekarane til parlamentet. I 1783 gav Beilby Porteus, biskopen av Chester, ei oppfordring til den engelske kyrkja om å slutta å vera innblanda i slavehandel og å formulera ein politikk for å betra forholda til afro-karibiske slavar. Utforskinga av det afrikanske kontinentet av britiske grupper som African Association (1788) bidrog til støtte for kampen om avskaffing. Slike ekspedisjonar viste at afrikansk samfunnsorganisering var sofistikert; før dette hadde europearar sett dei som usiviliserte «andre». Foreininga hadde nære band til William Wilberforce, som blei kjent som ein leiande figur i kampanjen for avskaffing av slaveriet i det britiske imperiet.[26]

Afrikanarar spelte sjølv ei tydeleg rolle i rørsla for avskaffing. I Storbritannia var Olaudah Equiano, som skreiv ein kjend og populær sjølvbiografi, ein ivrig pådrivar i kampen. Andre kjende bidrag var grufulle bilde frå slaveriet, som den kjende antislaverimedaljongen til Wedgwood frå 1787, og graveringa som viste dei umenneskelege tilhøva for slavar i slaveskipet «Brookes».[27]

Etter skipinga Committee for the Abolition of the Slave Trade i 1787, leia William Wilberforce rørsla for avskaffing av slavehandel i parlamentet. Dette leia til slutt til avskaffing av slavehandel i Det britiske imperiet med Slave Trade Act 1807. Han heldt fram med å kjempa for å avskaffa slaveri i Det britiske imperiet, og levde til å sjå innføringa av Slavery Abolition Act 1833.[28][29]

Olaudah Equiano (ca. 1745-1797). Etter å ha kjøpt seg fri frå slaveriet var Olaudah ein aktiv forkjempar for avskaffing, og skreiv ein bestseljande memoar som påverka rørsla.

Kvekarane utgjorde størsteparten av Committee for the Abolition of the Slave Trade, og var dei fyrste som sende inn eit opprop mot slavehandelen til det britiske parlamentet. Som dissidentar hadde ikkje kvekarar løyve til å bli valde til det britiske parlamentet på slutten av 1800-talet og byrjinga av 1900-talet. Den anglikanske evangelisten William Wilberforce blei derfor ein viktig leiar i den parlamentariske kampen. Thomas Clarkson blei den fremste forskaren i gruppa, og samla enorme mengder data og fekk førstehandsinformasjon ved å intervjua sjøfolk og tidlegare slavar i britiske hamner som Bristol, Liverpool og London.[30][31][32]

Mykje på grunn av innsatsen til Clarkson, som reiste landet rundt, blei det oppretta eit nettverk av 1 200 lokale avskaffingsgrupper.[31] Dei dreiv kampanjar gjennom offentlege møte og publisering av pamfletter og opprop, eit opprop i 1792 fekk 400 000 underskrifter[33] og eit opprop i 1814 fekk 1 375 000 underskrifter.[34][35][36] Ei av dei fyrste bøkene som Clarkson og Komiteen for avskaffing av slavehandelen promoterte, var sjølvbiografien til den frigjorte slaven Olaudah Equiano. Rørsla hadde støtte frå slike tidlegare slavar, frå mange trussamfunn som swedenborgiarar, kvekarar, baptistar, metodistar og andre. Dei søkte etter støtte frå dei nye industriarbeidarane i byar i Midlands og Nord-England. Til og med barn og kvinner, som ikkje hadde vore politisk aktive tidlegare, blei aktive i kampanje, særleg den vellukka sukkerboikotten.[37][38][39] På denne tida heldt kvinner ofte sine eigne samlingar, fordi sosiale reglar forbaud at dei kom til offentlege møte. Dei kunne heller ikkje stemma, noko som elles gjaldt størstedelen av mennene i Storbritannia på denne tida.[40][41]

I 1792, etter at det var lagt fram fleire opprop for det, stemte Underhuset for den gradvise avskaffinga av slavehandelen. Avgjerda blei seinare avvist av Overhuset, som ville høyra sine eige bevis for og imot handelen.[1][42]

Slave Trade Act 1807[endre | endre wikiteksten]

Slave Trade Act blei vedteken av det britiske parlamentet den 25. mars 1807, og gjorde slavehandelen ulovleg i heile det britiske imperiet.[24] Loven blei delvis handheva av West Africa Squadron.[43] Loven la ein bot på 100 pund for kvar slave som blei funnen ombord på eit britisk skip.[44]

Slave Trade Felony Act 1811[endre | endre wikiteksten]

HMS «Buzzard» tek til fange eit slaveskip for å frigjera slavane, måleri frå 1834.

Loven frå 1807 hadde til hensikt å avskaffa slavehandelen i det britiske imperiet, men lukrativ handel heldt fram gjennom smugling. Nokre gongar kasta kapteinar som risikerte å bli fanga av den britiske marinen slavar i havet for å redusere bota. Avskaffingsforkjemparen Henry Brougham innsåg at handelen ville fortsette om ein ikkje sette inn tiltak, og introduserte Slave Trade Felony Act 1811. Denne loven gjorde slavehandel til eit brotsverk i heile imperiet, og for britiske undersåttar over heile verda. Dette viste seg å vera mykje mer effektivt og avslutta handelen i heile imperiet, ettersom Royal Navy forfølgde slavefartøy utan miskunn. I 1827 definerte Storbritannia deltaking i slavehandel som sjørøveri som ein straffa med døden.

Mellom 1808 og 1860 greip West Africa Squadron om lag 1 600 slavefartøy og frigjorde 150 000 afrikanarar som var ombord.[45] Storbritannia brukte innverknaden sin til å tvinga andre land til å godta avtaler om å avslutta slavehandelen og å tillata Royal Navy å ta over slaveskip.[46][47] Det blei òg gjort tiltak mot afrikanske leiarar som nekta å godta britiske avtaler som forbaud handelen. Storbritannia skreiv antislaveriavtaler med meir enn 50 afrikanske leiarar.[48]

Slavery Abolition Act 1833[endre | endre wikiteksten]

Liberty frå 1839.

Etter loven av 1807 var det ikkje lov å selja slavar i det britiske imperiet, men det var framleis lov å halda slavar. I 1823 blei det fyrste Anti-Slavery Society grunnlagd i Storbritannia for å avskaffa slaveriet heilt. Medlemmar av laget var frå ikkje-konformistiske kyrkjer, og mange hadde tidlegare vore med i kampanjen mot slavehandel.[49] I 1831 leia slaven Sam Sharpe den såkalla juleoppstanden eller Baptistkrigen på Jamaica, ei hending som katalyserte anti-slaverikjensler. Denne kombinasjonen av politisk press og folkelege opprør overtalte den britiske regjeringa om at det ikkje lenger var mogleg å finna eit mellompunkt mellom slaveri og frigjering.[50]

28. august 1833 fekk Slavery Abolition Act kongeleg medhald, og avskaffinga av slaveriet i Det britiske imperiet og koloniane tok til. 1. august 1834 blei alle slavar i Det britiske imperiet (bortsett frå India) frigjorte, men dei blei verande kontraktsarbeidarar for dei tidlegare eigarane sine i eit «lærlingssystem» som medførte ei gradvis avskaffing. Den fyrste gruppa lærlingar blei til slutt fri den 1. august 1838, medan den siste gruppa var planlagd å bli fri den 1. august 1840, to år seinare.[51]

Lærlingsystemet var svært lite populært blant slavar. Den 1. august 1834 tala guvernøren i Port of Spain på Trinidad til eit publikum om dei nye lovene. Dei fleste av dei eldre, ubevæpna slavane byrja å messa: «Pas de six ans. Point de six ans» (‘Ikkje seks år’). Fredelege protester heldt fram til styresmaktene vedtok ein resolusjon om å avskaffa lærlingesystemet og slavane fekk de facto fridom. Full frigjøring for alle slavar blei gjeven ved lov 1. august 1838, før tidsplanen, og gjorde Trinidad til det første britiske slavesamfunnet som avslutta slaveriet fullstendig.[52] Styresmaktene sette til side 20 millionar pund til kompensasjon for slaveeigarar for tap av «eigedom», men gav ikkje tilbod om kompensasjon eller reparasjonar for tidlegare slavar [53] De var ei utbreidd oppfatting at fridom saman med moglegheiten til å vende tilbake til Afrika og bu i Freetown, eller det nærliggande landet Liberia, var uendeleg betre enn å fortsetja livet som slave.

Merknadar[endre | endre wikiteksten]

  1. ↑ As soon as a man sets foot on English ground he is free

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

  1. ↑ 1,0 1,1 «Abolition of the slave trade and slavery in Britain». The British Library. Arkivert frå originalen 18 March 2023. Henta 18. mars 2023. 
  2. ↑ «CHRONOLOGY-Who banned slavery when?». Arkivert frå originalen 18 March 2023. Henta 18. mars 2023. 
  3. ↑ «Timeline of Events Leading up to the Abolition of the Slave Trade» (PDF). Arkivert frå originalen (PDF) 14. mars 2023. Henta 14. mars 2023. 
  4. ↑ Matthew Wyman‐McCarthy, "British abolitionism and global empire in the late 18th century: A historiographic overview." History Compass 16.10 (2018) .
  5. ↑ Wilson, Thomas D (2012). The Oglethorpe Plan: Enlightenment Design in Savannah and Beyond. Charlottesville: University of Virginia Press. s. 201–206. ISBN 9780813932903. OCLC 907676628. 
  6. ↑ «The Viking slave trade: entrepreneurs or heathen slavers?». Henta 9. august 2019. 
  7. ↑ Mtubani, V. C. D. (1981). «African Slaves and English Law» (PDF). Pula: Botswana Journal of African Studies 3 (2): 71–75. ISSN 0256-2316. 
  8. ↑ Heinegg, Paul. «Free African Americans of Virginia, North Carolina, South Carolina, Maryland and Delaware». Henta 9. august 2019. , "WEAVER FAMILY: Three members of the Weaver family, probably brothers, were called "East Indians" in Lancaster County,[VA] [court records] between 1707 and 1711."; "'The indenture of Indians (Native Americans) as servants was not common in Maryland ... the indenture of East Indian servants was more common.", Retrieved 15 February 2008
  9. ↑ Francis C. Assisi, "First Indian-American Identified: Mary Fisher, Born 1680 in Maryland", IndoLink, Quote: "Documents available from American archival sources of the colonial period now confirm the presence of indentured servants or slaves who were brought from the Indian subcontinent, via England, to work for their European American masters.", henta 20. april 2010
  10. ↑ Black and British: A Forgotten History
  11. ↑ «Slavery, freedom or perpetual servitude? – the Joseph Knight case». National Archives of Scotland. Henta 27. november 2010. 
  12. ↑ Moncreiff, Frederick Charles (2006). The Wit and Wisdom of the Bench and Bar. Clark, NJ: Lawbook Exchange. s. 85–86. ISBN 9781584777243. OCLC 65538391. 
  13. ↑ Mowat, Robert Balmain; Slosson, Preston William (1943). History of the English Speaking Peoples (på engelsk). London: Oxford University Press. s. 162. OCLC 560320214. 
  14. ↑ Murrin, John M (2013). Liberty, Equality, Power: A History of the American People, Volume I: To 1877 (Concise sixth utg.). Boston, MA: Cengage Learning. s. 119. ISBN 9781133947738. OCLC 857231893. 
  15. ↑ MacEwen, Martin (2002). Housing, Race and Law: The British Experience. London: Routledge. s. 39. ISBN 9780203032428. OCLC 1086444682. 
  16. ↑ Hinks, Peter P; McKivigan, John R; Williams, R. Owen (2007). Encyclopedia of Antislavery and Abolition (på engelsk). Westport, Conn.: Greenwood Press. s. 643. ISBN 9780313015243. OCLC 230763683. 
  17. ↑ Carey, Brycchan. «Ignatius Sancho: African Man of Letters». Brycchan Carey. Henta 2. mars 2013. 
  18. ↑ «Record of Ignatius Sancho's vote in the general election, October 1774». Henta 2 October 2020. 
  19. ↑ Carey, Brycchan. «John Wesley (1703-1791)». Henta 26. desember 2018. 
  20. ↑ Primatt, Humphry (1776). A Dissertation on the Duty of Mercy and Sin of Cruelty to Brute Animals. London: R. Hett. s. 11. 
  21. ↑ Higgins, Padhraig (2010). A Nation of Politicians: Gender, Patriotism, and Political Culture in Late Eighteenth-Century Ireland. Madison, WI: The University of Wisconsin Press. s. 10. 
  22. ↑ Christopher Hollis: Two Nations: A Financial Study of English History
  23. ↑ Cowper, William, The task: a poem, in six books. By William Cowper, ... (London: printed for J. Johnson, 1785), p. 47. Online at "Eighteenth Century Texts Online"
  24. ↑ 24,0 24,1 «Parliament abolishes the slave trade». UK Parliament. Henta 18. mars 2023. 
  25. ↑ Tomkins, Stephen (22. mars 2007). «BBC NEWS | Magazine | Keeping it under their hats». BBC. Arkivert frå originalen 2. januar 2008. Henta 2. januar 2008. 
  26. ↑ Hague, William (2008). William Wilberforce: The Life of the Great Anti-Slave Trade Campaigner. London: Harper Perennial. s. 327. ISBN 9780007228867. OCLC 192026996. 
  27. ↑ McGrath, Elizabeth; Massing, Jean Michel (2012). The Slave in European Art: From Renaissance Trophy to Abolitionist Emblem (på engelsk). London: Warburg Institute. ISBN 9781908590435. OCLC 811970449. 
  28. ↑ «The Tools of the Abolitionists». The BBC. Arkivert frå originalen 23. mars 2023. Henta 23. mars 2023. 
  29. ↑ «Abolitionist campaigners». Henta 18. mars 2023. 
  30. ↑ «Thomas Clarkson's diary and the 1807 abolition bill». University of Cambridge. Arkivert frå originalen 20 March 2023. 
  31. ↑ 31,0 31,1 «Thomas Clarkson». The Wisbech and Fenland Museum. Arkivert frå originalen 20 March 2023. 
  32. ↑ «The Campaign in Bristol». Arkivert frå originalen 18 March 2023. Henta 18. mars 2023. 
  33. ↑ Popular Politics and British Anti-Slavery. Routledge. 12 October 2012. ISBN 9781136295911. Arkivert frå originalen 20 March 2023. 
  34. ↑ Suzuki, Hideaki (2022). «The Suppression of the Transoceanic Slave Trade». Oxford Research Encyclopedia of African History. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-027773-4. doi:10.1093/acrefore/9780190277734.013.938. 
  35. ↑ «British citizens campaign for the abolition of the slave trade». Arkivert frå originalen 20 March 2023. 
  36. ↑ «The Wedgwood anti-slavery medallion». Victoria and Albert Museum. Arkivert frå originalen 20 March 2023. 
  37. ↑ «Children boycotted sugar to protest slavery and support abolitionists in 1790s-1830s». Arkivert frå originalen 14 March 2023. Henta 14. mars 2023. 
  38. ↑ «Elizabeth Heyrick and The Birmingham Ladies' Society for the Relief of Negro Slaves». University of Birmingham. Arkivert frå originalen 20 March 2023. 
  39. ↑ «Appeal to the hearts and consciences of British women by Elizabeth Heyrick». The British Library. Arkivert frå originalen 23 March 2023. Henta 23. mars 2023. 
  40. ↑ «Reasons for the success of the abolitionist campaign in 1807». Arkivert frå originalen 14 March 2023. Henta 14. mars 2023. 
  41. ↑ «Women: From Abolition to the Vote». The BBC. Arkivert frå originalen 23 March 2023. Henta 23. mars 2023. 
  42. ↑ «Slavery in Diplomacy: The Foreign Office and the Suppression of the Transatlantic Slave Trade». Arkivert frå originalen 15 July 2023. Henta 15. juli 2023. 
  43. ↑ Rees, Siân (2009). Sweet Water and Bitter: The Ships that Stopped the Slave Trade. London: Chatto & Windus. ISBN 9780701181598. 
  44. ↑ «An Act for the Abolition of the Slave Trade». Arkivert frå originalen 11 July 2023. Henta 11. juli 2023. 
  45. ↑ Loosemore, Jo. «Sailing against slavery» (på engelsk). Henta 9. august 2019. 
  46. ↑ «The legal and diplomatic background to the seizure of foreign vessels by the Royal Navy». 
  47. ↑ Falola, Toyin; Warnock, Amanda (2007). Encyclopedia of the middle passage. Greenwood Press. s. xxi, xxxiii–xxxiv. ISBN 9780313334801. 
  48. ↑ «The West African Squadron and slave trade». Henta 9. august 2019. 
  49. ↑ «Why was Slavery finally abolished in the British Empire?». Henta 9. august 2019. 
  50. ↑ Drescher, Seymour (2000). «Abolitionist expectations: Britain». Slavery & Abolition (Informa UK Limited) 21 (2): 53. ISSN 0144-039X. doi:10.1080/01440390008575305. 
  51. ↑ Oldfield, Dr John. «British Anti-slavery». BBC. Henta January 2, 2017. «the new legislation called for the gradual abolition of slavery. Everyone over the age of six on August 1, 1834, when the law went into effect, was required to serve an apprenticeship of four years in the case of domestics and six years in the case of field hands» 
  52. ↑ Dryden, John. 1992 "Pas de Six Ans!", In: Seven Slaves & Slavery: Trinidad 1777–1838, by Anthony de Verteuil, Port of Spain, pp. 371–379.
  53. ↑ «Slavery Abolition Act 1833». Arkivert frå originalen 24 May 2008. Henta 4 June 2008. 
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Avskaffinga_av_slaveriet_i_Storbritannia&oldid=3522955»