Haustingefær
| Haustingefær | |
 Haustingefær | |
| Status | |
| Status i verda: Datamangel Status i Noreg: Framandart som ikkje er risikovurdert | |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Overrekkje: | Landplantar Embryophyta |
| Rekkje: | Karplantar Tracheophyta |
| Underrekkje: | Frøplantar Spermatophytes |
| Orden: | Ingefærordenen Zingiberales |
| Familie: | Ingefærfamilien Zingiberaceae |
| Slekt: | Haustingefærslekta Hedychium |
| Art: | Haustingefær H. coronarium |
| Vitskapleg namn | |
| Hedychium coronarium | |
Haustingefær (Hedychium coronarium) er ei plante i haustingefærslekta i ingefærfamilien.[1] Arten kjem opphavleg frå Sør-Asia.[2]
Utbreiing og habitat[endre | endre wikiteksten]
Haustingefær veks typisk i skog.[3] Planta stammar frå lauvskog i Aust-Himalaya som ein finn i India (Sikkim og Tripura), Bangladesh, Nepal og Bhutan, heilt nord i Myanmar og Thailand, sørlege Kina (Yunnan, Sichuan, Hunan, Guangxi og Guangdong) og Taiwan.[3][4] Ho finst no ei rekkje andre stader i verda.
Cuba[endre | endre wikiteksten]
Haustingefær er nasjonalblome på Cuba, der han er kjend som mariposa (bokstaveleg 'sommarfugl') på grunn av forma si. Kvinner pleidde å pynta seg med den velluktande blomen i kolnitida, og skal ha brukt blonmane til å skjula hemmelege meldingar under frigjeringskrigane på 1800-talet.[5] Planta finst forvilla i det kjølige, fuktige fjellområdet i Sierra del Rosario i Pinar del Rio-provinsen i vest, Escambrayfjella sentralt på øya og i Sierra Maestra heilt i aust.
Noreg[endre | endre wikiteksten]
I Noreg er arten ein framandart som er innført som prydplante og som vart funnen forvilla ved Drammen i 2006 og 2007.[2] I Framandartslista 2018 er arten ikkje risikovurdert (NR).[6]
Invasiv art[endre | endre wikiteksten]
Utanfor det opphavlege utbreiingsområdet kan haustingefær opptre som invasiv art i bekk- og sumpområde. Er han fyrst etablert kan han vera vanskeleg å få bort på grunn av vegetativ reproduksjon gjennom underjordiske rotknollar.[7] Han vart innført til Brasil under slavetida, der blada skal ha blitt brukt av afrikanske slavar til liggeunderlad, og finst no forvilla i delstaten Rio de Janeiro (der han er rekna som invasiv), Bahia og Espírito Santo.[7][8] Arten vart innført som prydplante til Hawaii kring 1888 av kinesiske innvandrarar, og er no rekna som ein invasiv art i fuktige og våte delar av Maui og øya Hawaii.[9] Haustingefær er også rekna som invasiv i Sør-Afrika, der han er erklært som ugras og auking av planta er ulovleg.[10] Han er også invasive på Ny-Caledonia.[11]
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- ↑ «Artsdatabanken: Haustingefær». Artsdatabanken. Henta 3. april 2023.
- ↑ 2,0 2,1 Reidar Elven mfl. (2022). Norsk flora (8. utg.). Oslo: Det Norske Samlaget. s. 1179.
- ↑ 3,0 3,1 «Hedychium coronarium in Flora of China @ efloras.org». www.efloras.org. Henta 15. februar 2017.
- ↑ «Hedychium coronarium». Germplasm Resources Information Network (GRIN) (Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA)).
- ↑ «National Flower». Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Cuba. Arkivert frå originalen 13. april 2014. Henta 6. januar 2017.
- ↑ «Fremmedartslista 2018: Hedychium coronarium høstingefær». Framandartslista 2018. Artsdatabanken. 24. april 2018. Henta 3. april 2023.
- ↑ 7,0 7,1 «Hedychium coronarium (white butterfly ginger lily)». www.cabi.org. Henta 15. februar 2017.
- ↑ «Floral biology of Hedychium coronarium Koen. (Zingiberaceae).». Revista Brasileira de Horticultura Ornamental. 1. januar 2007. ISSN 1414-039X.
- ↑ «Impact of Alien Plants on Hawai'i's Native Biota.». 1. januar 1998.
- ↑ «Ornamental plants as Invasive Aliens: Problems and Solutions in Kruger National Park, South Africa». 1. januar 2008.
- ↑ Hequet, Vanessa (2009). Les espèces exotiques envahissantes de Nouvelle-Calédonie (PDF) (på fransk). s. 17.
- Delar av denne artikkelen bygger på «Hedychium coronarium» frå Wikipedia på engelsk, den 12. april 2023.
Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]
- (no) haustingefær hos Artsdatabanken
- (en) haustingefær i Encyclopedia of Life
- (en) haustingefær i Global Biodiversity Information Facility
- (sv) haustingefær hos Dyntaxa
- (en) haustingefær hos ITIS
- (en) haustingefær hos NCBI
- (en) haustingefær hos The International Plant Names Index
- (en) haustingefær hos Tropicos
- (en) Kategori:Hedychium coronarium – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- (en) Hedychium coronarium – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- Hedychium coronarium – detaljert informasjon på Wikispecies
