Mannsnamn
Mannsnamn er personnamn som hovudsakleg blir gjevne til menn. Slike namn kan òg knytast til andre vesen eller ting for å gjera dei «mannlege».
Mange kulturar skil mellom manns- og kvinnenamn, andre stader er dette mindre viktig.[1] Ein kan også ha ein større eller mindre del namn som kan brukast av begge kjønn.
Utforming[endre | endre wikiteksten]
Mannsnamn av germansk opphav ender gjerne med ein konsonant eller ein trykklett vokal, som regel e (som i Sverre), unntaksvis ein a (som i Ola), i (som i Ari) eller o (som i Bjøro). I latinske tradisjonar har dei ofte endingar som -o eller -us, medan mannsnamn av gresk opphav kan enda i -os (i nominativsforma). Mange mannsnamn i desse tradisjonane er korte, som einstavingsnamna Odd og Ulf, noko det blir peika og gjort om på i kjønnssatiren Egalias døtre, men det finst òg fleire lange namn, som Kristoffer eller Torarin.
I vestleg tradisjon er det lite vanleg at mannsnamn blir forma ut frå kvinnenamn, eller at kvinnenamn går over til å bli mannsnamn, medan ein oftare ser ein slik overgang motsett veg. I nokre høve går det til og med så langt at kvinner «stel» namn frå menn, noko ein særleg ser i USA, der ei rekke namn (som Lindsay, Meredith og Kimberly[2]), som opphavleg hovudsakleg blei brukte av menn, i dag i stor grad blir rekna som kvinnenamn. Dette endrar ikkje at det stadig finst kjønnsnøytrale namn som kan brukast fritt av begge kjønn.
Tyding[endre | endre wikiteksten]
- Namna viser ofte til strid, som våpen (til dømes skandinavisk Odd og Geir) eller krigarar (som Herman og Ludvig).
- Ein kan vera kalla opp etter dyr, som Bjørnar 'bjørn' og Are 'ørn'.
- Andre opphav kan vera gudar (til dømes Hari eller Inge), yrke (til dømes Georg ‘bonde’), utsjånad (til dømes hårfarge, som Bruno ‘brun’ eller Rufus ‘raud’) og avstamming (til dømes Finn og Scott).
- I engelsk tradisjon har mange slektsnamn, til dømes Harrison og Ashley, blitt til mannsnamn, gjerne ved at ein først har teke dei som mellomnamn.
Norske mannsnamn[endre | endre wikiteksten]
I norrøn tid laga ein gjerne namn ved å setja saman to delar der andre delen viste kjønnet til namneberaren. Av mannlege namneendingar kan nemnast -ar, -bjørn, -finn, -geir, -mund, -odd, -stein, -tor og -vald. Nokre av desse delane er i dag mannsnamn i seg sjølv.