Gjerki Haukeland

Gangaren Gjerki Haukeland eller Gjartrud Haukeland, er ein kjend slått i 6/8-takt, som er spela i mange variantar frå Voss og til Valdres. Slåtten er for det meste spela på nedstilt bass. Det finst ein solid tradisjon knytt til slåtten, som fortel at slåtten skal vera dikta av Øystein Lurås, bror av spelemannen Knut Lurås. Gjerki Haukeland er namnet på ei jente Øystein var glad i, men ikkje fekk. Etter Rikard Berge er det Øystein som har laga slåtten. ”Den er fager, himilblå i fargen, grøteleg, men med utløysing i kjensla” (Berge). Myllarguten skal ha nytta slåtten då han spela på Den nationale scene i 1850. Det er heller sannsynleg at Knut Lurås har lært taka til slåtten hjå Nils Rekve, og at Øystein eller Knut har prega han og bygd han om.

Slåtten er mest kjend i tradisjon etter luråsane. Det finst ulike stev til mest alle taka i han. Elles er slåtten kalla Langedragen, Luråsen, og Sindroen (i Numedal). Namnet Langedragen peikar mot at Øystein Langedrag og har nytta slåtten. Taka i slåtten er tolleg gamle både i Telemark og på Voss.

Bakgrunnssegn

Gjerki Haukeland kom frå garden Haukeland utanfor Bergen, ikkje langt frå staden Haukeland Sjukehus ligg i dag. Segna fortel at Øystein Lurås var trulova med Gjerki, men laut attende til Tinn etter attestar. Då han kom att, heldt Gjerki bryllaup med ein annan kar. Øystein bad så bror sin, Knut, om å ta fela, og baud opp brura til dans. Medan dei dansa, tok han om livet på henne og spratt av det sylvbeltet han hadde gjeve ho. Han tok beltet og gjorde eit kast under mønsåsen (denne var på om lag seks alner).

I ein annan variant skal Øystein sjølv ha vore brudgommen i laget.

Stev

A:

No er Åsta mi dau, sa Bellåkern.

”Eg la ho på ein krakk på låven” (tralling).

B:

Å, ein golo gut hev eg valt meg ut

om han ikkje eig meir enn ein torkoklut;

Men ein svarto kar eg slett inkje tar

um han baud seg både med hus og gard. (Golo = Gulblond).

C:

Å so spela han Øystein Luråsen.

Og so dansa ho Gjerki Haukeland.

I høve eit kvedarseminar på Rauland i 1973 vart det registrert endå fleire stev og stevvariantar til tak i denne slåtten.

Variantgruppa

I Hardingfeleverket har slåttekrinsen nr 111/122.

• a: Gjerki Haukeland, etter Johannes Dale, Tinn [1]. Nedskrift Truls Ørpen 1922 (Ø 350. Gått over att etter innspeling i NRK). Dale hadde slåtten etter farfaren Knut Dale. Johan Halvorsen har skrive opp slåtten etter Knut.

• b: Ein Golo Gut, etter Severin Kjerland, Granvin [2]. Nedskrift Arne Bjørndal 1936 (B 900). Kjerland fekk slåtten av Lars Røynstrond frå Granvin. Denne forma er og kalla Hodneshallingen i Hordaland, etter ein spelemann frå Hodnesdal. Slåtten var nytta i bryllaupet hans, og då kona døydde, sette han seg på kista med orda: ”Kona mi vart spela til kyrkje då ho var brud, ho skal spelast til kyrkje i dag og”.

• c: Gjerki Haukeland, etter Olav R. Berge, Rauland [3]. Nedskrift Eivind Groven etter minne 1955 (G 990).

• d: Gamal Rull, etter Sjur Håstadbø, Granvin [4]. Nedskrift Arne Bjørndal i 1940-åra (B 994) Sjur Håstadbø hadde slåtten etter farbroren Olav Håstadbø, som hadde han etter Nils Rekve frå Voss.

• e: Luråsen, etter Severin Kjerland, Granvin [5]. Nedskrift Arne Bjørndal (1950 (B 2453). Kjerland hadde slåtten etter Lars Røynstrond, Granvin.

• f: Halling, etter Johan Kleven, Krødsherad [6]. Nedskrift Truls Ørpen kring 1918 (Ø 143). Kleven hadde slåtten etter faren Gamle-Kleven.

Supplementsformer:

• 122a: Gjerki Haukeland, etter Olav Løndal, Tuddal [7]. Nedskrift Eivind Groven 1972 (G 1907) etter opptak i NRK.

• 122b: Halling etter Ola H. Viken, etter Olav Vestenfor, Hol [8]. Nedskrift Sven Nyhus 1978. Viken var far av Olav Vestenfor.

• 122c: Gamle Guro, etter Torleiv Bolstad, Øystre Slidre [9]. Nedskrift Eivind Groven 1964 (G 1532).

• 132: Gjartrud Haukeland, etter Torleiv Bolstad, Øystre Slidre [10]. Nedskrift Sven Nyhus. Lausdans på oppstilt bass Har nokre tak sams med gangaren Sindroen.

• 135: I kveldssetun, lyarlått etter Torleiv Bolstad, Øystre Slidre [11]. Denne skal vera forma ut av Ola Okshovd. Nedskrift Sven Nyhus.