Kalsium

20 Kalium ← Kalsium → Scandium Mg ↑ Ca ↓ Sr Heile tabellen
Generelle eigenskapar
Namn, kjemisk symbol, atomnummer	Kalsium, Ca, 20
Kjemisk serie	Jordalkalimetall
Gruppe, periode, blokk	2, 4, s
Tettleik, hardleik	1550 kg/m3, 1,75 (ikkje SI)
Utsjånad	Sølvkvitt
Atomeigenskapar
Atommasse	40,08 u (ikkje SI)
Atomradius (berekna)	180 (194) pm
Kovalent radius	174 pm
Ioneradius	100 pm (ladning: +2)
van der Waals radius	(?) pm
Elektronkonfigurasjon	[Ar]4s2
Elektron per energinivå	2, 8, 8, 2
Oksidasjonstrinn (oksid)	+2 (sterk base)
Krystallstruktur	Kubisk flatesentrisk
Fysiske eigenskapar
Tilstandsform	Fast stoff
Smeltepunkt	1112 K (839°C)
Kokepunkt	1757 K (1484°C)
Molart volum	26,20 cm3/mol
Fordampingsvarme	153,6 kJ/mol
Smeltevarme	8,54 kJ/mol
Damptrykk	254 Pa ved 1112 K
Ljodfart	3810 m/s ved 20 °C
Diverse eigenskapar
Elektronegativitet	1,00 (Paulings skala)
Spesifikk varmekapasitet	632 J/(kg·K)
Elektrisk konduktivitet	29,8 MS/m
Termisk konduktivitet	201 W/(m·K)
Ioniseringspotensial	596 kJ/mol  1 152 kJ/mol  4 918 kJ/mol  6 480 kJ/mol  8 150 kJ/mol 10 502 kJ/mol 12 330 kJ/mol 14 213 kJ/mol 18 198 kJ/mol 20 391 kJ/mol
Mest stabile isotopar
Iso- top Naturleg førekomst Halverings- tid (ikkje SI) NM NE MeV (ikkje SI) NP 40Ca 96,941% (stabil) 41Ca (kunstig) 103 000 år ε 0,421 41K 42Ca 0,647% (stabil) 43Ca 0,135% (stabil) 44Ca 2,086% (stabil) 45Ca (kunstig) 162,7 døgn β− 0,258 45Sc 46Ca 0,004% >2,8·1015 år 2·β− (?) 46Ti 47Ca (kunstig) 4,536 døgn β− 0,694; 1,99 47Sc 48Ca 0,187% >4·1019 år 2·β− 4,272 48Ti
SI-einingar og STP er brukt unntatt der det er avmerkt

Kalsium er eit grunnstoff med kjemisk symbol Ca og atomnummer 20. Det høyrer til jordalkalimetalla og er plassert i gruppe 2 og periode 4 i periodesystemet.

Særlege kjenneteikn

Kalsium er eit gråaktig metall.

Bruk

Kalk (kalsiumhydroksid, $Ca(OH)_{2}$) blir mellom anna brukt til kalking av vassdrag, dyrkbar jord og grasplenar for å redusera syrenivået (auka pH-en) og dermed betra levekåra for fisk og nyttevekstar.

Kalsiumoksid vert nytta i stålproduksjon.

Historie

Sambindingar av kalsium har vore kjende i lang tid. Kalsiummetall vart isolert første gong i 1808. Sir Humphrey Davy gjorde dette ved elektrolyse av ein blanding av kalsiumoksid og kvikksølvoksid.

Biologisk rolle

Kalsium er viktig for plantar og dyr. Tenner og skjelett er for ein stor del bygd opp av kalsiumfosfat.

Mennesket sitt dagsbehov av kalsium er mellom 800 og 1500 mg.

Førekomst og framstilling

Kalsium er det femte vanlegaste grunnstoffet på jorda. Det vert for det meste funne som kalsiumkarbonat.

Kjemi og sambindingar

Ved romtemperatur reagerer kalsium sakte med luft, men ved høg temperatur brenn metallet kraftig og kalsiumoksid (CaO) vert danna.

$2Ca(s)+O_{2}(g)>2CaO(s)$

Kalsiumhydroksid (Ca(OH)₂) og Kalsiumkarbonat (CaCO₃) er andre viktige sambindingar.

Sjå også

• Kalkstein
• Krit
• Grunnstoffliste
• Periodesystemet
• Isotoptabell

Referansar

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Kalsium

• Geoff Rayner-Canham Descriptive Inorganic Chemistry 2.ed, New York 2000
• WebElements
• Kalsium Arkivert 2005-03-13 ved Wayback Machine.
  Denne kjemiartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.