Hopp til innhald

Nattfiol

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Nattfiol

Status i verda: LC Livskraftig
Status i Noreg: LC Livskraftig

Systematikk
Rike: Planteriket
Klasse: Einfrøblada
Orden: Aspargesordenen
Familie: Orkidéfamilien
Slekt: Platanthera
Art: P. bifolia
Underartar
Vitskapleg namn
Platanthera bifolia
(Linné) Rich.
Økologi
Habitat: skog, eng
Utbreiing: Eurasia

Nattfiol (Platanthera bifolia) er ei plante i nattfiolslekta Platanthera i orkidéfamilien (marihandfamilien).[1]

Utsjånad

[endre | endre wikiteksten]

Nattfiol kan bli kring 40 centimeter høg, og har kvite blomar med lang spore i eit glisent aks. Han er oftast litt mindre og spinklare enn grov nattfiol. Hos nattfiol ligg dei to støvbærarane tett ved sidan av kvarandre inne i blomen, medan dei hos grov nattfiol spriker som ein oppned «V». Blomane duftar søtleg, mest om natta, noko som heng sama med at dei blir bestøva av nattaktive tussmørkesvermarar (Sphingidae).

Systematikk

[endre | endre wikiteksten]

I Noreg har nattfiol desse to underartane:[2]

I Plants of the World Online er skognattfiol ikkje rekna som ein eigen underart, men som eit synonym for heinattfiol.[3]

Utbreiing

[endre | endre wikiteksten]

Nattfiol veks gjerne i ulike typar slåtte- og beitemark, vegkantar, lyngheier og (beita) skog. Arten lever i det meste av landet, med to tyngdepunkt sør på Austlandet og i Midt-Noreg.[4] I Norsk raudliste for artar (2021) er arten vurdert som livskraftig (LC).[5]

Arten finst òg i Sverige (status LC, svensk namn nattviol),[6] i Danmark (NT, dansk namn bakke-gøgelilje)[7] og i Finland (LC, finsk namn valkolehdokki).[8]

Nattfiol (engelsk namn lesser butterfly orchid) veks spreidde stader på Dei britiske øyane, og er verna gjennom den britiske Handlingsplan for biodiversitet.[9] I den britiske raudlista har arten status som sårbar (VU).[10] Lokalt er han sterkt truga (EN) i England[11] og sårbar (VU) i Skottland,[12] men livskraftig (LC) i Wales.[13] I Irland har han status som livskraftig (LC).[14]

I Estland (estisk namn kahelehine käokeel) er nattfiol vanleg over heile landet og er rekna som livskraftig (LC).[15] I Latvia (latvisk namn smaržīgā naktsvijole)[16] er arten temmeleg vanleg over heile landet og står ikkje som truga på den latviske raudlista.[17] I Litauen (litauisk namn dvilapė blandis) veks arten over heile landet og er rekna som livskraftig.[18][19]

I Benelux veks arten (nederlandsk namn welriekende nachtorchis, fransk namn platanthère à deux feuilles) spreidd i Nederland, men er i sterk tilbakegang, særleg i sør. I Belgia er han svært sjeldan og i tilbakegang i Flandern, litt vanlegare i Vallonia.[20][21] I den nederlandske raudlista er arten rekna som sterkt truga (EN, bedreigd).[22] I Belgia er han rekna som sterkt truga både i Flandern (EN, bedreigd) og i Vallonia (EN, en danger).[23][24] I Luxembourg er han rekna som sårbar (VU).[25]

Hybridar

[endre | endre wikiteksten]

Det er gjort funn av hybridar mellom nattfiol og grov nattfiol (Platanthera bifolia × chlorantha eller Platanthera ×hybrida)[26] i Vestfold, utan at det er klarlagd kva for ein underart av nattfiol som er involvert. Hybriden er truleg oversett.[27] Hybriden med heinattfiol (Platanthera bifolia ssp. bifolia × chlorantha) er registrert fleire stader i det sørlege Sverige,[28] medan hybriden med skognattfiol (Platanthera bifolia ssp. latiflora × chlorantha) er registrert nokre få stader.[29] I Finland er berre skognattfiol representert, så der er det denne hybriden som finst på Åland og heilt i sørvest på fastlandet.[30] I Danmark er båe underartane representerte i hybridane.[31] På Dei britiske øyane er hybriden kjend frå spreidde lokalitetar, men det er ikkje skild mellom underartane.[32] Hybriden er òg registrert i Estland,[33] i Litauen[34] og i Nederland[35] utan at det er skild mellom underartane.

I Sverige er nattfiol (som i dette tilfellet då helst er skognattfiol) rapportert å kunne danne ein intergenerisk hybrid (hybrid mellom ulike slekter) med brudespore (Gymnadenia conopsea × Platanthera bifolia), men funnet er ikkje verifisert.[36]

Referansar

[endre | endre wikiteksten]
  1. ↑ «Artsdatabanken: Artsopplysningar nattfiol». Artsdatabanken. Henta 2. mars 2022. 
  2. ↑ «Artsdatabanken: Namnetre nattfiol». Artsdatabanken. Henta 2. mars 2022. 
  3. ↑ «PoWO: Platanthera bifolia subsp. latiflora». Plants of the World Online. Henta 7. mars 2024. 
  4. ↑ «Artskart: Nattfiol, registrerte funn etter 2010». Artsdatabanken. Henta 2. mars 2022. 
  5. ↑ «Raudlista: Nattfiol». Artsdatabanken. 24. november 2021. Henta 2. mars 2022. 
  6. ↑ «Artfakta naturvård: Nattviol Platanthera bifolia». Artdatabanken. Henta 5. mars 2022. 
  7. ↑ «Naturbasen: Bakke-Gøgelilje Platanthera bifolia». Naturbasen. Henta 5. mars 2022. 
  8. ↑ «LAJI: Platanthera bifolia». LAJI.FI. Henta 5. mars 2022. 
  9. ↑ «UK Biodiversity Action Plan» (PDF). Joint Nature Conservation Committee. 2007. Henta 9. mars 2022. 
  10. ↑ «GB Red List for vascular plants (revised Feb 2021)». Botanical Society of Britain & Ireland. 2021. Henta 9. mars 2022. 
  11. ↑ «A Vascular Plant Red List for England» (PDF). Botanical Society of Britain & Ireland. 2014. Henta 9. mars 2022. 
  12. ↑ «Scottish Biodiversity List». Scotland's Nature Agency / Buidheann Nàdair na h-Alba. 2020. Henta 9. mars 2022. 
  13. ↑ «A Vascular Plant Red Data List for Wales / Rhestr o Blanhigion Fasgwlaidd Data Coch ar gyfer Cymru». Plantlife Wales. 2008. Henta 9. mars 2022. 
  14. ↑ «Ireland Red List No. 10: Vascular Plants» (PDF). National Parks & Wildlife Service. 2016. Henta 9. mars 2022. 
  15. ↑ «eElurikkus: Platanthera bifolia» (på estisk og engelsk). Tartu Ülikool (Tartu universitet). Henta 5. februar 2023. 
  16. ↑ «Latvijas daba: smaržīgā naktsvijole» (på latvisk). Enciklopēdija «Latvijas Daba». Henta 5. februar 2023. 
  17. ↑ Torleif Ingelög, Roger Andersson og Martin Tjernberg, red. (1993). Red Data Book of the Baltic Region (på engelsk). Swedish Threatened Species Unit. Uppsala in co-operation with Institute of Biology, Riga. s. 25-68. ISBN 91-88506-00-2. Henta 5. februar 2023. 
  18. ↑ Zigmantas Gudžinskas, Mindaugas Ryla (2006). Lietuvos gegužraibiniai (Orchidaceae) – Orchids (Orchidaceae) of Lithuania (på litauisk). Botanikos instituto leidykla. s. 24-25. ISBN 9986-662-28-1. Henta 5. februar 2023. 
  19. ↑ Zigmantas Gudžinskas (2001). «Diversity, state, and protection of Orchidaceae species in Lithuania». Jour. Eur. Orch. 33 (1): 415–441. ISSN 0945-7909. 
  20. ↑ «Verspreidingsatlas Vaatplanten: Platanthera bifolia». FLORON. Henta 22. januar 2024. 
  21. ↑ «Verspreidingskaart: Welriekende nachtorchis – Platanthera bifolia». Waarnemingen.be. Henta 22. januar 2024. 
  22. ↑ «Rode Lijst Vaatplanten 2012» (PDF). FLORON. Henta 15. januar 2024. 
  23. ↑ «Rode Lijsten». Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Henta 15. januar 2024. 
  24. ↑ «Liste des espèces wallonnes». Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Henta 15. januar 2024. 
  25. ↑ «Red List of the vascular plants of Luxembourg». Musée national d’histoire naturelle Luxembourg. Henta 15. januar 2024. 
  26. ↑ «PoWO: Platanthera × hybrida». Plants of the World Online. Henta 5. februar 2023. 
  27. ↑ Reidar Elven mfl. (2022). Norsk flora (8. utg.). Oslo: Det Norske Samlaget. s. 192–193. 
  28. ↑ «Artfakta: Ängsnattviol × grönvit nattviol Platanthera bifolia subsp. bifolia × chlorantha». Artdatabanken. Henta 30. januar 2023. 
  29. ↑ «Artfakta: Skogsnattviol × grönvit nattviol Platanthera bifolia subsp. latiflora × chlorantha». Artdatabanken. Henta 30. januar 2023. 
  30. ↑ «LAJI: Platanthera bifolia × chlorantha». LAJI.FI. Henta 30. januar 2023. 
  31. ↑ Henrik Ærenlund Pedersen og Niels Faurholdt (2010). Danmarks vilde orkidéer. København: Gyldendalske Boghandel, Nordisk Forlag. s. 69–77. ISBN 978-87-02-06386-8. 
  32. ↑ Anne and Simon Harrap (2009). Orchids of Britain and Ireland (2. utg.). London: A & C Black. ISBN 978-1-408-10571-9. 
  33. ↑ «eElurikkus: Platanthera bifolia × Platanthera chlorantha» (på estisk og engelsk). Tartu Ülikool (Tartu universitet). Henta 5. februar 2023. 
  34. ↑ Zigmantas Gudžinskas, Mindaugas Ryla (2006). Lietuvos gegužraibiniai (Orchidaceae) – Orchids (Orchidaceae) of Lithuania (på litauisk). Botanikos instituto leidykla. s. 26. ISBN 9986-662-28-1. Henta 5. februar 2023. 
  35. ↑ «Verspreidingsatlas Vaatplanten: Platanthera × hybrida». FLORON. Henta 22. januar 2024. 
  36. ↑ «Artfakta: Brudsporre × nattviol Gymnadenia conopsea × Platanthera bifolia». Artdatabanken. Henta 30. januar 2023. 

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]


Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Nattfiol&oldid=3600633»