Nattfiol

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Nattfiol

Status i verda: LC Livskraftig
Status i Noreg: LC Livskraftig

Plantanthera bifolia PID1852-2.jpg

Systematikk
Rike: Planteriket
Klasse: Einfrøblada
Orden: Aspargesordenen
Familie: Orkidéfamilien
Slekt: Platanthera
Art: P. bifolia
Underartar
Vitskapleg namn
Platanthera bifolia
(Linné) Rich.
Økologi
Habitat: skog, eng
Utbreiing: Eurasia

Nattfiol (Platanthera bifolia) er ei plante i nattfiolslekta Platanthera i orkidéfamilien (marihandfamilien).[1]

Utsjånad[endre | endre wikiteksten]

Nattfiol kan bli kring 40 centimeter høg, og har kvite blomar med lang spore i eit glisent aks. Han er oftast litt mindre og spinklare enn grov nattfiol. Hos nattfiol ligg dei to støvbærarane tett ved sidan av kvarandre inne i blomen, medan dei hos grov nattfiol spriker som ein oppned «V». Blomane duftar søtleg, mest om natta, noko som heng sama med at dei blir bestøva av nattaktive tussmørkesvermarar (Sphingidae).

Systematikk[endre | endre wikiteksten]

I Noreg har nattfiol desse to underartane:[2]

Utbreiing[endre | endre wikiteksten]

Nattfiol veks gjerne i ulike typar slåtte- og beitemark, vegkantar, lyngheier og (beita) skog. Arten lever i det meste av landet, med to tyngdepunkt sør på Austlandet og i Midt-Noreg.[3] I Norsk raudliste for artar (2021) er arten vurdert som livskraftig (LC).[4]

Arten finst òg i Sverige (status LC, svensk namn nattviol),[5] i Danmark (NT, dansk namn skov-gøgelilje)[6] og i Finland (LC, finsk namn valkolehdokki).[7]

Nattfiol (engelsk namn lesser butterfly orchid) veks spreidde stader på Dei britiske øyane, og er verna gjennom den britiske Handlingsplan for biodiversitet.[8] I den britiske raudlista har arten status som sårbar (VU).[9] Lokalt er han sterkt truga (EN) i England[10] og sårbar (VU) i Skottland,[11] men livskraftig (LC) i Wales.[12] I Irland har han status som livskraftig (LC).[13]

I Estland (estisk namn kahelehine käokeel) er nattfiol vanleg over heile landet og er rekna som livskraftig (LC).[14] I Latvia (latvisk namn smaržīgā naktsvijole)[15] er arten temmeleg vanleg over heile landet og står ikkje som truga på den latviske raudlista.[16] I Litauen (litauisk namn dvilapė blandis) veks arten over heile landet og er rekna som livskraftig.[17][18]

Hybridar[endre | endre wikiteksten]

Det er gjort funn av hybridar mellom nattfiol og grov nattfiol (Platanthera bifolia × chlorantha eller Platanthera ×hybrida)[19] i Vestfold, utan at det er klarlagd kva for ein underart av nattfiol som er involvert. Hybriden er truleg oversett.[20] Hybridar både med heinattfiol (Platanthera bifolia ssp. bifolia × chlorantha)[21] og med skognattfiol (Platanthera bifolia ssp. latiflora × chlorantha)[22] er registrerte fleire stader i det sørlege Sverige. I Finland er berre skognattfiol representert, så der er det denne hybriden som finst på Åland og heilt i sørvest på fastlandet.[23] I Danmark er båe underartane representerte i hybridane.[24] På Dei britiske øyane er hybriden kjend frå spreidde lokalitetar, men det er ikkje skild mellom underartane.[25] Hybriden er òg registrert i Estland[26] og i Litauen[27] utan at det er skild mellom underartane.

Referansar[endre | endre wikiteksten]

  1. ↑ «Artsdatabanken: Artsopplysningar nattfiol». Artsdatabanken. Henta 2. mars 2022. 
  2. ↑ «Artsdatabanken: Namnetre nattfiol». Artsdatabanken. Henta 2. mars 2022. 
  3. ↑ «Artskart: Nattfiol, registrerte funn etter 2010». Artsdatabanken. Henta 2. mars 2022. 
  4. ↑ «Raudlista: Nattfiol». Artsdatabanken. 24. november 2021. Henta 2. mars 2022. 
  5. ↑ «Artfakta naturvård: Platanthera bifolia nattfiol». Artdatabanken. Henta 5. mars 2022. 
  6. ↑ «Naturbasen: Bakke-Gøgelilje Platanthera bifolia». Naturbasen. Henta 5. mars 2022. 
  7. ↑ «LAJI: Platanthera bifolia». LAJI.FI. Henta 5. mars 2022. 
  8. ↑ «UK Biodiversity Action Plan» (PDF). Joint Nature Conservation Committee. 2007. Henta 9. mars 2022. 
  9. ↑ «GB Red List for vascular plants (revised Feb 2021)». Botanical Society of Britain & Ireland. 2021. Henta 9. mars 2022. 
  10. ↑ «A Vascular Plant Red List for England» (PDF). Botanical Society of Britain & Ireland. 2014. Henta 9. mars 2022. 
  11. ↑ «Scottish Biodiversity List». Scotland's Nature Agency / Buidheann Nàdair na h-Alba. 2020. Henta 9. mars 2022. 
  12. ↑ «A Vascular Plant Red Data List for Wales / Rhestr o Blanhigion Fasgwlaidd Data Coch ar gyfer Cymru» (PDF). Plantlife Wales. 2008. Henta 9. mars 2022. 
  13. ↑ «Ireland Red List No. 10: Vascular Plants» (PDF). National Parks & Wildlife Service. 2016. Henta 9. mars 2022. 
  14. ↑ «eElurikkus: Platanthera bifolia» (estisk og engelsk). Tartu Ülikool (Tartu universitet). Henta 5. februar 2023. 
  15. ↑ «Latvijas daba: smaržīgā naktsvijole» (latvisk). Enciklopēdija «Latvijas Daba». Henta 5. februar 2023. 
  16. ↑ Torleif Ingelög, Roger Andersson og Martin Tjernberg, red. (1993). Red Data Book of the Baltic Region (engelsk). Swedish Threatened Species Unit. Uppsala in co-operation with Institute of Biology, Riga. s. 25-68. ISBN 91-88506-00-2. Henta 5. februar 2023. 
  17. ↑ Zigmantas Gudžinskas, Mindaugas Ryla (2006). Lietuvos gegužraibiniai (Orchidaceae) – Orchids (Orchidaceae) of Lithuania (litauisk). Botanikos instituto leidykla. s. 24-25. ISBN 9986-662-28-1. Henta 5. februar 2023. 
  18. ↑ Zigmantas Gudžinskas (2001). «Diversity, state, and protection of Orchidaceae species in Lithuania». Jour. Eur. Orch. 33 (1): 415–441. ISSN 0945-7909. 
  19. ↑ «PoWO: Platanthera × hybrida». Plants of the World Online. Henta 5. februar 2023. 
  20. ↑ Reidar Elven mfl. (2022). Norsk flora (8. utg.). Oslo: Det Norske Samlaget. s. 192–193. 
  21. ↑ «Artfakta: Platanthera bifolia subsp. bifolia × chlorantha ängsnattviol × grönvit nattviol». Artdatabanken. Henta 30. januar 2023. 
  22. ↑ «Artfakta: Platanthera bifolia subsp. latiflora × chlorantha skogsnattviol × grönvit nattviol». Artdatabanken. Henta 30. januar 2023. 
  23. ↑ «LAJI: Platanthera bifolia × chlorantha». LAJI.FI. Henta 30. januar 2023. 
  24. ↑ Henrik Ærenlund Pedersen og Niels Faurholdt (2010). Danmarks vilde orkidéer. København: Gyldendalske Boghandel, Nordisk Forlag. s. 69–77. ISBN 978-87-02-06386-8. 
  25. ↑ Anne and Simon Harrap (2009). Orchids of Britain and Ireland (2. utg.). London: A & C Black. ISBN 978-1-408-10571-9. 
  26. ↑ «eElurikkus: Platanthera bifolia × Platanthera chlorantha» (estisk og engelsk). Tartu Ülikool (Tartu universitet). Henta 5. februar 2023. 
  27. ↑ Zigmantas Gudžinskas, Mindaugas Ryla (2006). Lietuvos gegužraibiniai (Orchidaceae) – Orchids (Orchidaceae) of Lithuania (litauisk). Botanikos instituto leidykla. s. 26. ISBN 9986-662-28-1. Henta 5. februar 2023. 

Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]


Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Nattfiol&oldid=3466360»