Anne-Cath. Vestly

Anne-Cath. Vestly
Statsborgarskap	Noreg
Fødd	15. februar 1920 Rena
Død	15. desember 2008 (88 år) Mjøndalen
Yrke	skodespelar, skribent, omsetjar, barnebokforfattar
Språk	norsk
Far	Mentz Schulerud
Ektefelle	Johan Vestly
Anne-Cath. Vestly på Commons

Anne Catharina Vestly (15. februar 1920–15. desember 2008), meir kjend som Anne-Cath. Vestly, var ein norsk barnebokforfattar og skodespelar, fødd på Rena i Østerdalen.

Liv

Anne-Cath. Vestly opplevde ein barndom med mykje flytting, noko som går igjen i mange av bøkene hennar. Ho skildrar seg sjølv som eit sjenert barn som vart modig berre ho fekk opptre. Etter kvart vart draumen hennar å bli skodespelar.

Vestly laga sine eigne små kabaretprogram som ho oppførte i privatheimar under den andre verdskrigen. Ho blei lagd merke til, og kom med i Studioteateret som starta etter krigen.

Etter å også ha underhalde på tivoli, byrja Anne-Cath. Vestly å skriva høyrespel for barn for NRK. I 1952 byrja ho å sjølv lesa tekstane sine i Barnetimen for dei minste. Forteljingane blei til ei rekkje bøker som ho gav ut frå 1950- til 2000-talet.

Anne-Cath. Vestly døydde i Mjøndalen i Nedre Eiker.

Verk

Barnetimen

Ho fortalde historier om dagleglivet til små barn på ein levande, barnleg måte, som gjorde at både små og store vart gripne av det ho fortalde. Men forteljingane hennar er ikkje berre kos. Dei skildrar samfunnet slik det er, og tek for seg mykje av det barn strir med i kvardagen, som syskensjalusi, det å mista ein forelder, eller å vera redd for at det skal bli krig.

Nokre av emna vekte reaksjonar. Då Ole Aleksander fekk ei lillesøster og foreldra forklarte at ho kom frå magen til mora, var det mange som vart sinte for at ho lærte ungane slik «styggedom». Det var òg mange som ikkje likte at ho skildra ein heimeverande far og ei mor med karriere i bøkene om Aurora.

Geografi

Anne-Cath. Vestly sine hovudpersonar er for det meste barn under skulealder, med unntak av Mormor, som har gått igjen i fleire seriar. Ho byrja med å fortelja om vesle Ole Aleksander som budde i eit høghus i Oslo, men flytte snart handlinga ut av «Den store byen». Vestly-universet dreier seg rundt Tiriltoppen, ein oppdikta drabantby utanfor hovudstaden, men handlinga kan òg gå føre seg på Gampetreff og Vetleby på Austlandet, Fabelvik i Nord-Noreg, eller verkelege stader, som Amsterdam og Lagos.

Skodespel igjen

Sjølv om forfattarverksemda vart viktigare, gav ikkje Anne-Cath. Vestly heilt opp med skodespelet. Ho laga fjernsynsserien om Kanutten saman med mannen Johan Vestly, der Alf Prøysen òg var med som Romeo Clive. Seinare spela ho Mormor i filmatiseringane av bøkene om dei åtte ungane. Ho brukte kanskje òg skodespelarteknikk når ho lærte seg å spela fiolin for å kunna skriva om Guro og fiolinen, eller når ho reiste til Island for at Mormor òg skulle kunna reisa dit.

Verkliste

Barneromanar

1953–1958 - Ole Aleksander

• 1953 - Ole Aleksander Filibom-bom-bom
• 1954 - Ole Aleksander på farten
• 1955 - Ole Aleksander får skjorte
• 1956 - Ole Aleksander og bestemor til værs
• 1958 - Ole Aleksander på flyttefot

Lese-lett-bøker

(Desse hefta kom ut på Tiden Norsk Forlag i både bokmåls- og nynorskutgåver.)

• 1971 - Ole Aleksander hjemme og ute
• 1971 - Ole Aleksander og den slemme gutten
• 1971 - Ole Aleksander på skolen
• 1971 - Ole Aleksander på sirkus
• 1971 - Ole Aleksander og julepresangene

Bokormen

• 2002 - Ole Aleksander på skolen
• 2002 - Ole Aleksander flytter

Mormor og de åtte ungene (1957–1961; 1986, 1999)

• 1957 - Åtte små, to store og en lastebil
• 1958 - Mormor og de åtte ungene i skogen
• 1959 - Marte og mormor og mormor og Morten
• 1960 - En liten takk fra Anton
• 1961 - Mormors promenade
• 1986 - Mormor og de åtte ungene på sykkeltur i Danmark
• 1999 - Morten og mormor og Stormvind

Knerten-bøkene (1962–1974; 1998–2002)

• 1962 - Lillebror og Knerten
• 1963 - Trofaste Knerten
• 1964 - Knerten gifter seg
• 1965 - Knerten i Bessby
• 1973 - Knerten og forundringspakken
• 1974 - Knerten på sykkeltur
• 1998 - Knerten detektiv og Handelsreisende Lillebror
• 2001 - Knerten Politimann
• 2002 - Den store boken om Knerten

Aurora-bøkene (1966–1972)

• 1966 - Aurora i blokk Z
• 1967 - Aurora og pappa
• 1968 - Aurora og den vesle blå bilen
• 1969 - Aurora og Sokrates
• 1970 - Aurora i Holland
• 1971 - Aurora på Hurtigruten
• 1972 - Aurora fra Fabelvik

Guro-bøkene (1975–1981)

• 1975 - Guro
• 1976 - Guro og nøkkerosene
• 1977 - Guro alene hjemme
• 1978 - Guro og fiolinen
• 1979 - Guro og Lille-Bjørn
• 1980 - Guro på Tirilltoppen
• 1981 - Guro og Frydefoniorkesteret

Kaos-bøkene (1982–1987)

• 1982 - Kaos og Bjørnar
• 1983 - Lilla Olaug og Lubben
• 1984 - Kaosgutten i Vetleby og verden
• 1985 - Kaos førskolegutt
• 1987 - Kaos og hemmeligheten

Mormor-bøkene (1992–2004)

• 1992 - Ellen Andrea og mormor
• 1993 - Forundringspakken og Lagertha rasebasse
• 1994 - 5 på reise
• 1995 - Kostemarsj på Tirilltoppen
• 1996 - Mormor og én til hos Rosa
• 2000 - Småtassene og andre folk på Tirilltoppen
• 2002 - Monrad tenker
• 2004 - Monrad og mormor i den store klubben

Biletbøker

• 1997 - Lille-Draugen

Skodespel

• 1960 - Huset i skogen
• 1997 - Heksen Innmari og Frankogfri

Sjølvbiografi

• 1990 - Lappeteppe fra en barndom
• 2000 - Nesten et helt menneske

Prisar

• 1977 - Kirke- og undervisningsdepartementets sine premiar for barnebøker
• 1977 - Riksmålsforbundets barne- og ungdomsbokpris
• 1979 - Oslo bys kunstnerpris
• 1980 - Peer Gynt-prisen
• 1982 - Kulturdepartementets pris
• 1986 - Bokhandlarprisen for Mormor og de åtte ungene på sykkeltur i Danmark
• 1986 - Teskjekjerringas hederspris
• 1986 - Alf Prøysens Ærespris
• 1987 - Sofus mediepris
• 1989 - Regnbogeprisen
• 1990 - Paul Robeson-prisen
• 1990 - Oslo bys kulturpris
• Spellemannprisen 1991 i klassen Barneplate for Marte og mormor og mormor og Morten 1-4
• 1992 - Riddar av 1. klasse av St. Olavs Orden
• 1994 - Norsk kulturråds ærespris
• 1995 - Brageprisens heiderspris
• 1998 - Folkehelseprisen

Referansar:

• Denne artikkelen bygger på «Anne-Cath. Vestly» frå Wikipedia på bokmål, den 15. desember 2008.