Grunnstoffet titan

Scandium ← Titan → Vanadium
	;
Basisdata
Namn	titan
Symbol	Ti
Atomnummer	22
Utsjånad	Sølvkvitt
Plass i periodesystemet
Gruppe	4
Periode	4
Blokk	d
Kjemisk serie	Transisjonsmetall
Atomeigenskapar
Atomvekt	47,87 u
Kalkulert atomradius	140 (176) pm
Elektronkonfigurasjon	[Ar]
Krystallstruktur	Heksagonal
Fysiske eigenskapar
Stofftilstand	Fast stoff
Smeltepunkt	1662 °C, 1935 K
Kokepunkt	3287 °C, 3560 K
Molart volum	10,64 cm³/mol
Tettleik	4507 kg/m³
Hardleik	6 kg/m³
Fordampningsvarme	425,2 kJ/mol
Smeltevarme	16,11 kJ/mol
Damptrykk	0,49 Pa
Lydfart	4140 m/s
Elektronegativitet; etter Pauling-skalaen	1,54
Elektrisk leiingsevne	2,34 MS/m
Termisk konduktivitet	21,9 W/(m·K)
Ioniseringspotensial	658,8 kJ/mol

For andre tydingar av oppslagsordet, sjå Titan (fleirtydingsside).

Titan er eit metallisk grunnstoff med kjemisk symbol Ti og atomnummer 22. Det er eit transisjonsmetall og er plassert i gruppe 4 i periodesystemet. Stoffet vart oppdaga av ulike forskarar på 1790-talet. Namnet kjem frå titanane, som var ei gudeslekt av himmelens og jordas born i gresk mytologi, og jordas første søner i romersk mytologi.

Bruk av titan

Titan har høg styrke i forhold til vekta, og blir brukt åleine eller i legeringar som materiale til romrakettar, jetfly, ubåtar, verktøy samt tennis- og squash-racketar. Vanlege titanlegeringar inneheld jern og aluminium. Det kjemiske stoffet titandioksid har ein stabil, kvit farge og er mykje brukt i måling.

Historie

Titan vart oppdaga i england av William Gregor i 1791. Han oppdaga grunnstoffet i mineralet ilmenitt. Omtrent samstundes laga Franz Joeseph Muller ein liknande substans utan at han greidde å identifisera stoffet. Fleire år seinare vart grunnstoffet igjen oppdaga uavhengig av dette. Denne gong av Martin Heinrich Klaproth som gav det namnet titan.

Reint metall har vore vanskeleg å utvinna, og vart først danna i 1910. Først i 1946 vart det brukt utanfor laboratorium, etter at William Justin Kroll viste at kommersiell produksjon kan skje ved reduksjon av titantetraklorid med magnesium etter Krollprosessen.

Førekomst og produksjon

Titan førekjem blant anna i mineralet ilmenitt, som er råstoff for titanproduksjon i Noreg. Dei viktigaste norske titanprodusentane er Titania A/S, Tinfos, og Kronos Titan A/S.

Kjemi

Titan har vanlegvis oksidasjonstal 4 i sambindingar, men kan òg ha oksidasjonstal 3.

Titanmetall er dekt av eit oksidlag som vernar det. Metallet kan brenna i luft. Da vert titandioksid og titannitrid danna.

Ti + O₂ → TiO₂ 2Ti + N₂ → TiN

Titan reagerer vanlegvis ikkje med basar.

Sjå også

Bakgrunnsstoff

WebElements.com - titan