Vivien Leigh

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Vivien Leigh

Fødd5. november 1913
FødestadDarjeeling
Død8. juli 1967 (53 år)
DødsstadEaton Square
FødenamnVivian Mary Hartley
Aktive år1935–1967
Verka somfilmskodespelar, teaterskodespelar, skodespelar
FarErnest Richard Hartley
EktefelleLaurence Olivier, Herbert Leigh Holman
SambuarJohn Merivale
BornSuzanne Farrington
PrisarOscar for beste kvinnelege hovudrolle, Oscar for beste kvinnelege hovudrolle, Tony Award for Best Actress in a Musical, stjerne på Hollywood Walk of Fame

Vivien Leigh (døypt Vivian Mary Hartley; 5. november 1913–8. juli 1967) var ein britisk skodespelar som var verksam både på teaterscena og i spelefilmar.[1] Ho vann to oscarprisar for beste kvinnelege hovudrolle for innsatsen sin som sørstatskvinna Scarlett O'Hara i filmen Tatt av vinden (1939) og som Blanche Dubois i filmversjonen av En sporvogn til Begjær (1951). Sistnemnde var basert på Tennessee Williams sitt drama av same namn, som Leigh hadde spelt på scena i West End i London i 1949. Ho vann òg Tony-prisen for beste kvinnelege hovudrolle i ein musikal for innsatsen sin i Broadway-versjonen av musikalen Tovarich (1963).

Etter at ho hadde teke dramautdanning fekk Leigh mindre roller i fire filmar i 1935 før ho fekk den kvinnelege hovudrolla i Fire Over England frå 1937. Leigh vart rosa for venleiken sin, og følte tidvis at det hindra henne frå å bli teken seriøst som skodespelar. Trass i ryet hennar i filmar var ho hovudsakleg ein teaterskodespelar. I løpet av den 30 år lange karrieren sin i teateret spelte ho roller som strakk seg frå heltinner i komediane til Noël Coward og George Bernard Shaw til klassiske Shakespeare-figurar som Ofelia, Kleopatra, Julie og lady Macbeth. Seinare i livet spelte ho karakterroller i nokre få filmar.

For offentlegheita i si tid vart Leigh sterkt identifisert med den andre ektemannen sin Laurence Olivier, som ho var gift med frå 1940 til 1960. Leigh og Olivier spelte saman i mange teateroppsetjingar, ofte med Olivier som regissør, og dessutan i tre filmar. Ho fekk eit rykte for å vera vanskeleg å arbeida saman med, og i det meste av det vaksne livet sitt leid ho av manisk-depressiv sinnsliding. Ho leid òg av periodiske omgangar med kronisk tuberkulose, som første gong vart påvist på midten av 1940-talet, og som til sist førte til at ho døydde 53 år gammal.[2] Sjølv om ho i periodar ikkje var aktiv, rangerte det amerikanske filminstituttet henne i 1999 som den 16. største kvinnelege filmskodespelaren gjennom alle tider. Ho har òg fått ei stjerne på Hollywood Walk of Fame.

Liv og virke[endre | endre wikiteksten]

Første år[endre | endre wikiteksten]

Leigh vart fødd som Vivian Mary Hartley i Britisk India på campus til St. Paul's School i Darjeeling (dagens Vest-Bengal i India).[3] Ho var den einaste barnet til Ernest Richard Hartley og kona hans Gertrude Mary Frances (fødd Yackjee, men nytta òg etternamnet Robinson).[4] Foreldre gifta seg i London i 1912. Mora var ein hengiven katolikk, og kan ha vore av irsk og parsisk-indisk avstamming.[5]

I 1917 vart Ernest Hartley overført til Bangalore som offiser i det indiske kavaleriet (ein del av den britisk-indiske hæren), mens kona og dottera hans vart verande i byen Ooty (Ootacamund) i sørlege India.[6] Då Vivian var tre år gammal hadde ho si første framføring på scena i amatørteatergruppa til mora.[7] Gertrude Hartley freista gje dottera ei interesse i skjønnlitteratur, og introduserte henne for forfattarar som H.C. Andersen, Lewis Carroll og Rudyard Kipling og for forteljingar frå gresk mytologi og indisk folkeminne.[8] Seks år gammal vart Vivian send av mora til London frå Darjeeling.[9] Ei av venninnene hennar ved den engelske skulen var den framtidige skodespelaren Maureen O'Sullivan, som var to år eldre enn henne, og som uttrykte eit ønske om å verta «ein stor skodespelar».[10] Ho vart seinare teken ut av skulen av far sin og reiste med foreldra i fire år, og gjekk då på ulike skular i Europa, blant anna i Dinard, Biarritz, Sanremo og Paris, noko som gjorde at ho kunne snakka fransk og italiensk flytande.[11] Familien vende attende til England i 1931. Same året såg Vivian filmen A Connecticut Yankee der Maureen O'Sullivan hadde ei rolle. Ho fortalde foreldra sine om ambisjonane sine om å verta skodespelar. Kort tid etter fekk far hennar henne inn på Royal Academy of Dramatic Art (RADA) i London, den fremste teaterutdanninga for skodespelarar i England.[12]

I 1931, då ho var 18, møtte ho advokaten Herbert Leigh Holman, kjend som Leigh Holman, som var 13 år eldre enn henne. Til trass for at han mislikte «teaterfolk» vart dei gifte den 20. desember 1932.[13] Samstundes slutta ho på RADA.[13] 12. oktober 1933 fødde ho dottera Suzanne.[14]

Tidleg karriere[endre | endre wikiteksten]

Vener av Vivien foreslo at ho tok ei lita rolle som ei skulejente i filmen Things Are Looking Up. Dette vart filmdebuten hennar, sjølv om ho var ukreditert som statist.[15] Ho engasjerte ein agent, John Gliddon, og han meinte at namnet «Vivian Holman» ikkje var eigna for ein skodespelar. Etter å ha avvist ei rekkje av forslaga hans tok ho «Vivian Leigh» som sitt profesjonelle namn.[16][17]

Gliddon føreslo henne til Alexander Korda som ein mogleg filmskodespelar, men Korda avviste henne då han meinte ho mangla potensial.[18] Ho fekk ei rolle i skodespelet The Mask of Virtue, regissert av Sidney Carroll i 1935, og fekk god omtale, noko vart følgt av intervju og avisartiklar. Ein slik artikkel stod i Daily Express der journalisten merkte seg «ei brå endring kom over andletet hennar», kva for eit var den første offentlege omtala av dei raske stemningsskiftene som vart karakteristisk for ho.[19] John Betjeman, den framtidige poeten laureate, skildra ho som «essensen av engelsk jentevesen».[20] Korda var tilstades ved ein av hennar teatertilstelling, innrømt sin feiltagelse, og signerte ein filmkontrakt med ho.[16] Ho heldt fram i stykket, men då det flytta til eit større teaterlokale vart det oppdaga at ho ikkje hadde stemmekraft for eit større publikum. Stykket vart avslutta kort tid etter.[21] I teaterprogrammet hadde Carroll endra stavinga av førenamnet hennar frå Vivian til Vivien.[22]

I 1960 minnet Leigh ambivalensen hennar mot hennar første kritiske blir hylla og plutselege ry: «ein del kritikarar såg det passande å vera så tåpeleg som å seia at eg var ein stor skodespelar. Og eg tenkte, det var ein tåpeleg, vondskapsfull ting å seia, fordi det legg ei slik bevisbyrde og eit slikt ansvar på meg som eg ganske enkelt ikkje var i stand til å bera. Og det tok meg år å læra nok til å leva opp til kva dei sa i dei første omtalene.[23] Eg synest det er så tåpeleg. Eg hugsar den kritikaren særs godt og har aldri tilgjeve han.»[24]

Laurence Olivier[endre | endre wikiteksten]

Laurence Olivier i 1939.

Olivier såg Leigh i The Mask of Virtue, og etter å ha gratulert ho for hennar framføring, vart dei kjent og venner. Olivier og Leigh byrja ein affære samstundes som dei spelte kjærastar i filmen Fire Over England (1937), men Olivier var enno gift med skodespelaren Jill Esmond.[25] I løpet av denne leste Leigh Margaret Mitchells roman Tatt av vinden, og ho bad sin amerikanske agent om å foreslå ho til David O. Selznick som planla ein filmversjon av romanen.[26] Ho noterte til ein journalist at ho såg seg sjølv i rolla som Scarlett O'Hara, og filmanmelderen C. A. Lejeune kunne minnast ein samtale frå same periode der Leigh «forundra oss alle» med påstanden at Olivier «ikkje ville spela Rhett Butler, men eg skal spela Scarlett O'Hara. Vent og sjå.»[27]

Til trass for hennar relative mangel på røynsle vart Leigh vald til å spela Ofelia til Oliviers Hamlet i teateret Old Vics produksjon i danske Helsingør.[28] Olivier minte seinare ei hending då humøret hennar raskt endra seg medan ho førebudde seg på å gå på scena. Utan nokon tilsynelatande provokasjon byrja ho å skrika mot han før ho brått vart stille og stirt tomt føre seg. Ho var likevel i stand til spille utan uhell og den neste dagen var ho som før utan nokon tilsynelatande minne om hendinga. Det var første gong der Olivier var vitne til denne åtferda frå henne.[29] Dei byrja å bu saman sjølv om deres respektive ektefellar nekta å gå med på skilsmisse.[30] Under den moralen som filmindustrien kravde måtte deres tilhøve haldast løynleg for offentligheten.

Leigh spelte saman med Robert Taylor, Lionel Barrymore og Maureen O'Sullivan i filmen A Yank at Oxford (1938), den første av hennar filmar som fekk merksemd i USA. I løpet av filmproduksjonen fekk ho eit omdømme for å vera vanskeleg og urimeleg, delvis sidan ho mislikte sin andrerolle, men òg sidan hennar gretne åtferd synest gje betre utbytte.[31] Etter trussel om søksmål grunna ei tøyste hending, informerte Korda hennar agent om at hennar kontrakt ikkje ville fornyast om hennar åtferd ikkje betra seg.[32] hennar neste rolle var i den britiske komedien Sidewalks of London (1938) med Charles Laughton i den mannlege hovudrolla.[33]

Olivier hadde prøvd å få større breidd i filmkarrieren sin. Han var ikkje godt kjend i USA trass i suksessen hans i Storbritannia, og eit tidlegare forsøk på å introdusera han for det amerikanske publikummet hadde vore mislykka. Då han fekk tilbod om rolla som Heathcliff i Samuel Goldwyns produksjon av Emily Brontës roman Stormfulle høyder i 1939, reiste han til Hollywood og etterlét Leigh i London. Goldwyn og regissøren av filmen, William Wyler, tilbaud Leigh ein andrerolle som Isabella, men ho avslo då ho ville ha rolla som Cathy som i staden gjekk til Merle Oberon.[34]

Tatt av vinden[endre | endre wikiteksten]

Saman med Clark Gable i Tatt av vinden (1939)

Hollywood var midt i ein omfattande medieomtalte leiting etter ein skodespelar som kunne portrettera Scarlett O'Hara i David O. Selznicks produksjon av Tatt av vinden (1939).[26] På denne tida var Myron Selznick, bror av David, og Leighs amerikanske agent var London-representanten i Myron Selznicks agentbyrå. I februar 1938 hadde Leigh sendt førespurnad til Myron Selznick at ho ville takast med i betraktningen for å spela Scarlett O'Hara.[35]

Myron Selznick, som hadde sett framføringa hennar denne månaden i Fire Over England og A Yank at Oxford, meinte ho kunne vera utmerkt, men likevel umogleg som Scarlett då ho var «altfor britisk». Leigh reiste likevel til Los Angeles for å vera saman med Olivier og samtidig prøva å overtyda David Selznick at ho var den rette for Scarlett. Då Myron Selznick, som også representerte Olivier, møtte Leigh, følte han at ho hadde dei kvalitetane som broren hans leita etter. I samsvar med legenda tok Myron Selznick med seg Leigh og Olivier til settet der scena med brenninga av Atlanta vart filma, og introduserte Leigh for broren sin: «Hei, smartingen, møt din Scarlett O'Hara.»[36] Han skreiv til sin kone: «Ho er Scarlett på oppløpssida og ser fordømt bra ut. Ikkje for alles ører, men for ditt åleine: det er no smalna ned til Paulette Goddard, Jean Arthur, Joan Bennett og Vivien Leigh.» Regissøren George Cukor var samd og lovpriste Leigh sim «utrulege villskap».[37] Ho sikra seg rolla kort tid etter.[38]

Leigh og Howard i Tatt av vinden.

Sjølv filmproduksjon viste seg å vera vanskeleg for Leigh. Cukor vart oppsagde og erstattar av Victor Fleming som ho stadig var i krangel med. Ho og Olivia de Havilland hadde i all løyndom møte med Cukor om kveldane og i helgene for å få rådet hans om korleis dei skulle spela rollene sine.[39] Leigh vart vener med Clark Gable, kona hans Carole Lombard og Olivia de Havilland, men ho mislikte Leslie Howard som ho skulle spela inn fleire følelsesmessige scener med.[40] Leigh var tidvis nøydd til å arbeida sju dagar i veka, ofte seint ut på kvelden, noko som auka mistrivselen hennar. Ho sakna òg Olivier som arbeidde i New York.[41] I ein samtale på langdistansetelefon med Olivier erklærte ho kjenslemessig: «Pus, min pus, der eg hatar å spela i film. Hatar, hatar, og vil aldri gjera ein annan film nokon gong igjen.»[41]

Sitert i ein biografi av Olivier frå 2006 vart Leigh forsvart av Olivia de Havilland mot påstandane at ho oppførte seg manisk under innspelinga av Tatt av vinden: «Vivien var ulasteleg profesjonell, ulasteleg disiplinert under Tatt av vinden. Ho hadde to store bekymringar: å gjera sitt beste arbeid i ei særs vanskeleg rolle og å vera skilt frå Larry (Olivier), som var i New York.»[42]

Tatt av vinden skaffa Leigh umiddelbar merksemd og ry, men ho er sitert i å seia at «Eg er ikkje ei filmstjerne – eg er ein skodespelar. Å vera ei filmstjerne – berre ei filmstjerne – er eit slikt falsk liv, lever for uekte verdiar og for publisitet. Skodespelar held fram i ei lang tid og det er alltid fantastiske roller å spela.» Filmen vann 10 Oscar-prisar, inkludert ein for beste skodespelar for Leigh, som også vann New York Film Critics Circle-prisen som beste kvinnelege skodespelar frå filmkritikarar i New York.[41][43][44]

Ekteskap og tidlege fellesprosjekt[endre | endre wikiteksten]

Leigh i Waterloo Bridge.

I februar 1940 gjekk Jill Esmond med på å skilsmisse frå Olivier, og Leigh Holman gjekk med på å skilja seg frå Leigh, skjønt dei opprettheldt ein sterk venskap resten av hennar liv. Esmond vart gjeven foreldreretten til Tarquin, hennar son med Olivier, medan Holman vart gjeve foreldreretten til Suzanne, hans dotter med Leigh. Den 31. august 1940 vart Olivier og Leigh gift ved San Ysidro Ranch i Santa Barbara, California, ved ein seremoni der berre deres vertskap, Ronald og Benita Coleman, forutan vitna Katharine Hepburn og Garson Kanin, var tilstades.[45] Leigh gjorde ein prøvefilming og håpa på å få ei rolle saman med Olivier i Rebecca, ein psykologisk thriller som vart regissert av Alfred Hitchcock og med Olivier i den mannlege hovudrolla. Etter å ha sett Leighs prøvefilming noterte David Selznick at «ho synest ikkje riktig i oppriktigheit eller alder eller uskuld», ei vurdering som vart delt av Hitchcock og av Leighs mentor George Cukor.[46]

Selznick observerte at ho hadde vist null interesse for rolla før Olivier hadde vorte stadfesta som hovudrolle og den kvinnelege hovudrolla gjekk til Joan Fontaine. Han nekta ho å verta ein del av filmen Pride and Prejudice (1940), basert på romanen Stolthet og fordom (1813) av Jane Austen, og Greer Garson fekk den rolla som Leigh hadde ynskt for seg sjølv.[47] Hennar første film etter Tatt av vinden vart Waterloo Bridge (1940), som var ein nyversjon av filmen med same tittel frå 1931. Han hadde først Olivier og Leigh i hovudrollene, men likevel vart Olivier erstatta av Robert Taylor som då var på toppen av sin popularitet.[48] At ho stod øvst på filmplakaten reflekterte hennar status i Hollywood. Filmen vart godt motteken av både publikum og filmmeldarar.

Ekteparet Olivier og Leigh deltok i teaterproduksjon på Broadway med Shakespeares Romeo og Julie, Avisene i New York var oppteken av det utruskap som eksisterte i byrjinga av forholdet deira, og stilte òg spørsmål ved moralen deira ved at dei ikkje reiste tilbake til Storbritannia for bidra i krigsinnsatsen.[49][50]

Teatermeldarane var fiendtlig innstilt til tolkingane deira i Romeo og Julie. Brooks Atkinson i The New York Times skrev «Sjølv om miss Leigh og mr. Olivier er kjekke unge menneske, kan dei knapt handtera rollene sine i det heile.» Medan det meste av skulda vart tilskriven Olivier sine prestasjonar på scena og regien hans, vart òg Leigh kritisert.[51] Bernard Grebanier kommenterte den «tynne kvaliteten av ei butikkjente i miss Leighs stemme.» Paret hadde sjølv investert det meste av dei felles sparepengane sine på 40 000 dollar i prosjektet, og fiaskoen var ein finansiell katastrofe for dei.[52][53]

Leigh og Olivier i That Hamilton Woman.

Dei filma dei historiske dramaet That Hamilton Woman (1941) med Olivier som Horatio Nelson og Leigh som Emma Hamilton. Då USA enno ikkje hadde gått inn i krigen var dette ein av fleire filmar frå Hollywood som hadde som målsetting å auka den pro-britiske stemninga hjå det amerikanske publikummet.[54] Filmen vart populær i USA og ein eineståande suksess i Sovjetunionen.[55] Winston Churchill sørgde for ei vising ved eit selskap der Franklin D. Roosevelt var tilstades, og då filmen var ferdig, talte han til publikum og sa: «Mine herrar, eg meiner denne filmen vil interessera dykk, viser store hendingar like dei som de allereie har delteke i.» Olivier og Leigh vart verande gode vener med Churchill, deltok i middagsselskap og ved ulike høve på hans oppmoding i resten av livet hans. Om Leigh er han sitert å ha sagt: «By Jove, she's a clinker.»[56]

Leigh og Olivier i Australia, juni 1948

Ekteparet vende attende til Storbritannia og i 1943 turnerte Leigh gjennom heile Nord-Afrika som ein del av underhaldninga og oppmuntringa av dei militære styrkane som var stasjonert i regionen. Leigh framførte for soldatane inntil ho vart sjuk med ein hardnakka hoste og feber.[57] I 1944 fekk ho diagnosen tuberkulose i venstre lunge og heldt til fleire veker på sjukehus før ho synest å ha vorte frisk. Ho byrja filmingen av Caesar and Cleopatra (1945) då ho oppdaga at ho var gravid, men spontanaborterte.[58] Leigh hamna i ein djup depresjon som på sitt vondaste førte til at ho hamna på golvet og hulka hysterisk.[59] Det var det første av mange samanbrot kom til å få grunna bipolar liding, òg kalla for manisk-depressiv liding. Olivier kom seinare til å kjenna att symptoma av innleiande episode – fleire dagar med hyperaktivitet vart følgd av ein periode med depresjon og så eit eksplosivt samanbrot. Etter detta hadde Leigh inkje minne om hendingane, men vart svært forlegen og angrande.[60]

Med godkjenning frå legen hennar var Leigh frisk nok til å halda fram som skodespelar i 1946, og deltok i ein vellykka London-produksjon av Thornton Wilders The Skin of Our Teeth. Hennar filmar frå denne perioden, Caesar and Cleopatra (1945) og Anna Karenina (1948), var ingen kommersielle suksessar. Alle britiske filmar i denne perioden var negativt påverka av Hollywoods boikott av britiske filmar.[61]

I 1947 vart Olivier adla og Leigh følgde han til Buckingham Palace for seremonien. Ho vart då Lady Olivier.[62] Etter at dei skilde seg blei ho, etter konvensjonen for ei fråskild kone av ein adla, omtalt som Vivien, Lady Olivier.[63]

I 1848 var Olivier i styrte for teateret Old Vic, og drog saman med Leigh på ein seks månaders turne i Australia og New Zealand for å skaffa middel for teateret. Olivier spelte hovudrolla i Shakespeares historiske drama Rikard III og opptredde òg saman med Leigh i Sheridans The School for Scandal og i Thornton Wilders The Skin of Our Teeth. Turnen var ein eineståande suksess og sjølv om Leigh var plaga av søvnløyse og måtte la sin reserveskodespelar erstatta ho i ei veke medan ho var sjuk, klarte ho å leva opp til dei krav som var lagt på ho. Olivier roste hennar dugleik i å «sjarmera pressen». Medlemmar av teaterselskapet minte seinare fleire kranglingar mellom paret då Olivier i aukande grad vart irritert over dei krava som vart lagt på han i løpet av denne tida.[64] Den meste dramatiske krangelen skjedde i Christchurch på New Zealand då Leigh ikkje kunne finna skorne sina og nekta å gå på scena utan desse. Olivier var utmatta og rasande, forbant ho og slo ho i andletet, og Leigh var oppskaket og slo igjen. Til sist gjekk ho på scena i lånte skor, og i løpet av sekund hadde ho «tørka tårene og smilte breitt på scena».[65] Ved slutten av turnen var begge utmatta og sjuke. Olivier fortalde ein journalist: «Du veit det neppe, men du snakkar til eit ektepar beståande av oppreiste lik.» Seinare observerte han at han «mist Vivien» i Australia.[66]

Suksessen med turnen oppmuntra ekteparet til gjera sine første roller på West End saman, og framførte dei same stykka med eit tillegg, Sofokles' Antigone, på oppmoding frå Leigh sidan ho ynskte å spela ei rolle i ein gresk tragedie.[67]

En sporvogn til Begjær[endre | endre wikiteksten]

Leigh som Blanche DuBois, frå forfilmen for filmversjonen av En sporvogn til Begjær (1951).

Leigh søkte deretter rolla som Blanche Dubois i West Ends sceneproduksjon av Tennessee Williams' En sporvogn til Begjær og fekk rolla etter at Williams og produsenten av stykket Irene Mayer Selznick så henne i The School for Scandal og Antigone; Olivier vart tilsett for å regissera.[68] Då stykket inneheldt ei valdtektsscene og referansar til utruskap og homofili, var det forutbestemt å bli kontroversielt. Det vart òg diskusjonane i media om stykket var veleigna for Leighs spenningar, men ho trudde sjølv sterkt på tydinga av dramaet.[69]

Då premieren på stykket skjedde i oktober 1949 fordømde forfattaren J. B. Priestley stykka og Leighs prestasjon; kritikaren Kenneth Tynan, som hadde gjort det til ein vane å avvisa hennar teaterprestasjonar, kommenterte at Leigh var eit elendig val i rolla sidan britiske skodespelarar var «altfor veloppdragne for å kunna gje utløp for kjensler på scena».[70] Olivier og Leigh var engsteleg for at suksessen til dramaet delvis låg i forventingane til publikum i å sjå ein vellysting forteljing framfor eit gresk drama som dei hadde forestilt seg. Dei hadde likevel òg sterke tilhengarar, blant dem Noël Coward, som skildra Leigh som «praktfull».[71][72]

Etter 326 framføringer var Leigh ferdig med sin strekning, og ho vart snart engasjert i å gjenta rolla som Blanche DuBois i filmatiseringen av stykket.[73] hennar irrelevante og ofte uanstendige form for humor gjorde at ho lett etablerte kontakt med sin motspiller Marlon Brando, men ho hadde innleiingsvis vanskar med regissør Elia Kazan som var misnøgt med den retninga som Olivier hadde nytta for å forma karakteren Blanche.[74] Kazan hadde favorisert Jessica Tandy og seinare Olivia de Havilland framfor Leigh, men ho hadde sjølvtillit frå suksessen i teaterversjonen som Blanche. Kazan kommenterte seinare at han eigentleg såg på henne som ein avgrensa skodespelar: «ho hadde eit lite talent», men etter kvart som innspelinga gjekk sin gang vart han «full av beundring» for hennar enorme besluttsomhet i å utmerka seg enn «nokon annan kvinnelege skodespelar som eg har kjent. Ho ville ha krope på knust glas om ho trudde det vil bidra til framføringa hennar.» Leigh fann rolla utmattande og kommenterte til avisa Los Angeles Times: «Eg hadde ni månader i teateret som Blanche Dubois. No var det ho som styrte meg.» Olivier følgde ho til Hollywood der han hadde hovudrolla saman med Jennifer Jones i William Wylers film Carrie (1952).[75]

Leighs framføring i En sporvogn til Begjær fekk strålande meldingar forutan òg ein andre Oscar for beste kvinnelege skodespelar.[76] Ho fekk òg den britiske filmprisen BAFTA som beste kvinnelege skodespelar, og New York Film Critics Circle-prisen for det same.[77] Tennessee Williams kommenterte at Leigh hadde gjeve rolla «alt det som eg tilsiktet, og langt meir enn kva eg hadde drøymt om.» Leigh sjølv hadde blanda kjensler for hennar tilknyting til rolla, og mange år seinare sa ho at det å spela Blanche DuBois fekk ho til å «hella over i galskap.»[78]

Sjukdom og skilsmisse[endre | endre wikiteksten]

I 1951 framførte Leigh og Olivier to stykke om Kleopatra, William Shakespeares Antonius og Kleopatra og George Bernard Shaws Caesar og Cleopatra, som vart framført vekselvis kvar kveld, og fekk gode meldingar.[79] Dei tok deretter begge produksjonane til New York der dei spelte ein sesong på Ziegfeld Theatre inn i 1952.[80] Meldingane var hovudsakleg positive, men kritikaren Kenneth Tynan gjorde dem sinte då han antydde at Leigh var eit middelmådig talent som tvinga Olivier til kompromittera sitt eige.[81] Tynans valdsame kritikk bortimot framskyndet eit ytterlegare sammenbrudd; Leigh, redd for feil og strebet mot storhet, vart hengjande ved hans kommentarar og oversåg alle positive omtaler frå andre kritikarar.[82]

I januar 1953 reiste Leigh til Ceylon (dagens Sri Lanka) for å filma Elephant Walk med Peter Finch. Kort tid etter at filminga byrja fekk ho eit samanbrot og Paramount Pictures måtte erstatta ho med Elizabeth Taylor.[83] Olivier kom tilbake til heimen deira i England der Leigh i usamanhengande periodar fortalde han at ho var forelska i Finch og hadde hatt ein affære med han. Ho vart gradvis betre i løpet av eit par månader, men som eit resultat av denne episoden fekk mange av vennane til ekteparet vita om problema hennar. David Niven uttalte at ho hadde vore «svært, svært sprø». Noël Coward uttrykte overrasking i dagboka si at «ting hadde vore så dårlege og vart stadig verre sidan 1948 eller deromkring.» Leigh sitt romantiske tilhøve til Finch hadde byrja i 1948 og hadde gått opp og ned i fleire år før det til sist hadde ført til at hennar mentale helse hadde vorte skadelidande.[84][85]

Eit signert fotografi av Vivien Leigh dedisert til Mia Kuryluk i 1957 då ho og ektemannen Laurence Olivier vitja ekteparet Kuryluks heim i Warszawa.

I 1953 hadde Leigh vorte frisk nok til å spela i stykket The Sleeping Prince av Terence Rattigan med Olivier i London, og i 1955 framførte dei ein sesong ved Stratford-upon-Avon med Shakespeares skodespel Helligtrekongersaften, eller Kva dere vil, Macbeth og Titus Andronicus, ein komedie og to tragediar.[86] Dei framførte for fulle hus og fekk generelt gode omtaler. Leighs helse synest stabil. John Gielgud regisserte Helligtrekongersaften og skreiv: «... kanskje eg vil heldt fram gjera gode ting med detta guddommeleg stykket, særleg om han lèt meg dra hennar vesle høyhet (som er smartare enn han, men ikkje den fødde skodespelar) ut av hennar engstelighet og trygd. Han vågar òg tillitsfullt... men ho tør knapt noko i det heile og er vettskremt for å strekkja seg utover sin teknikk og gjer kva som helst som ho ikkje har drepe all spontanitet ved å ha øvd for mykje.» I 1955 hadde Leigh hovudrolla i ukrainskfødte Anatole Litvaks britisk film The Deep Blue Sea.[87] hennar motspiller Kenneth More følte at han hadde elendig kjemi med Leigh under filminga.[88]

I 1956 tok Leigh hovudrolla i Noël Cowards skodespel South Sea Bubble, men vart gravid og trekte seg frå produksjonen. Fleire veker seinare aborterte ho og gjekk inn i ein ny periode med depresjon som varte i fleire månader.[89] Ho vart med Olivier på ein europeisk turna med Titus Andronicus, men turnen var prega av Leighs hyppige raseriutbrot mot han og andre medlemmar av teaterselskapet. Etter at dei kom attende til London vart hennar tidlegare ektemann Leigh Holman, som enno hadde ein sterk innverknad på ho, verta buande hos ekteparet og hjelpa til med å roa ho ned.[90]

I 1958 vurderte ho ekteskapet sitt med Olivier som over og byrja eit forhold til skodespelar Jack Merivale, som kjende til tilstanden hennar og forsikra Olivier at han ville ta godt vare på henne. I 1959 hadde ho oppnådd suksess med Noël Cowards komedie Look After Lulu! Kritikaren The Times beskreiv henne som «vakker, herleg kul og eit faktum, ho meistrar alle situasjonar.»[91]

I 1960 var ho og Olivier skilt, og Olivier gifta snart seg etter med skodespelaren Joan Plowright.[92] I sin sjølvbiografi diskuterte Olivier dei belastande åra som dei hadde hatt grunna Leighs sjukdom: «Gjennom hennar besettelser grunna det uhyggelege, ondskapsfulle monsteret, den maniske depresjonen, med dets døyelege og stadige tettare spiralar, halde på ho sin eigen individuelle sluhet – ein dugleik i å skjula sin sanne mentale tilstand frå bortimot alle, unntatt meg, som ho knapt kunne forventa ville bry seg om vanskane.»[2]

Siste år[endre | endre wikiteksten]

Jack Merivale viste seg å ha ein stabiliserande innverknad på Leigh, men til trass for hennar tilsynelatande tilfredshet, vart ho sitert av Radie Harris at ho «heller ville ha levd eit kort liv med Larry [Olivier] enn å ha eit langt liv utan han.» Hennar første ektemann, Leigh Holman, heldt òg til mykje tid med ho.[93] Merivale vart ho på ein turna i Australia, New Zealand og Latin-Amerika som varte frå juli 1961 og fram til mai 1962, og ho kunne gleda seg over positive omtaler utan å måta dela rampelyset med Olivier.[94] Sjølv om ho enno var prega av depresjon, heldt fram ho å arbeida i teateret og i 1963 vann ho Tony-prisen for beste kvinnelege hovudrolle i ein musikal for hennar rolle i Tovarich. Ho deltok òg i filmane The Roman Spring of Mrs. Stone (1961) og Ship of Fools (1965).[95]

Leighs siste sceneframferd i Ship of Fools var både ein triumf og samstundes symbolsk for hennar sjukdom. Produsent og regissør Stanley Kramer, som enda opp med filmen, hadde planlagt å ha Leigh i hovudrolla, og var innleiingsvis ikkje kjent med hennar skrøpelige mentale tilstand og fysiske helse.[96] Seinare kunne Kramer minnast den tapperhet Leigh viste i å ta på seg ein slik vanskeleg rolle. «Ho var enno sjuk, og det mot ho viste med å halda fram, motet til å gjera filmen – var bortimot ikkje til å tru.» Leighs prestasjon var blanda med paranoia og resulterte i utbrot som vanskeleggjorde hennar tilhøve til dei andre skodespelarane, skjønt både Simone Signoret og Lee Marvin var forståelsesfulle.[97][98] Ved eit uvanleg tilfelle under filmingen av eit voldtektsforsøk vart Leigh så forstyrra at ho slo hardt til Marvin med ein skor at han fekk marker i andletet.[99]

Leigh vann Étoile dei Cristal, den franske filmprisen likeverdig med Oscar, for hennar prestasjon i hovudrolla i Ship of Fools.[100]

I mai 1967 øvde Leigh inn teksta for å opptre saman med Michael Redgrave i Edward Albees skodespel A Delicate Balance då ho fekk eit tilbakefall av tuberkulose.[101] Etter fleire veker med kvile synest ho å verta betre. Om natta den 7. julien 1967 etterlét Merivale ho som vanleg i deres leilegheit ved Eaton Square for å delta i eit skodespel, og då han kom heim rett før midnatt låg ho og sov. Omtrent 30 minutt seinare kom han attende til soverommet og oppdaga at ho låg på golvet. Ho hadde freista å gå til baderommet då lungene hennar vart fylt med væske, dei kollapsa og ho vart kvelt.[102] Merivale kontakta først hennar familie og dagen etter klarte han òg å koma i kontakt med Olivier som på denne tida vart handsama for prostatakreft i eit sjukehus i nærleiken.[103] I sin sjølvbiografi skildra Olivier sin «bitre kval» då han umiddelbart reiste til Leighs leilegheit der Merivale hadde lagt ho på senga. Olivier viste sin sorg og respekt, og «stod og bad om tilgivelse for all den ondskap som hadde kome mellom oss,» før han hjelpte til med begravelseopplegget, og vart verande inntil hennar likt var fjerna frå leilegheita.[102][104]

Den offentlege kunngjeringa om hennar død skjedde den 8. julien. Lysene på kvart einaste teaterbygning i sentrale London vart slokken i ein time.[105] Ei katolsk teneste vart halde for Leigh ved kyrkja St Mary's i Cadogan Street i bydelen Chelsea. hennar gravferd hadde oppmøte frå dei fremste namna i britisk teater og film.[106] I samsvar med hennar testamente vart ho kremert ved Golders Green Crematorium og hennar oske vart spreidd over innsjøen ved hennar sommarstad ved Tickerage Mill, i nærleiken av Blackboys i East Sussex.[107] Ei minnegudsteneste vart halden ved den anglikanske kyrkja St. Martin-in-the-Fields ved Trafalgar Square i London. Den siste hyllest vart lese av John Gielgud.[108] I 1968 vart Leigh den første kvinnelege skodespelaren som vart æra i USA av «Venene til biblioteka ved Universitetet i Sørlege California».[109] Seremonien vart utført som ei minneteneste med visingar av utvalde augneblunkar frå hennar filmar og med heidrar gjeve av blant anna George Cukor, som viste hennar prøvefilmar for Tatt av vinden. Det var første gongen desse hadde vorte vist på tretti år.[110]

Arv og ettermæle[endre | endre wikiteksten]

Blå plakett for Vivien Leigh.
Stillbilete av Leigh frå Tatt av vinden.
Leigh og Olivier i 1957.

Leigh vart vurdert som ein av dei venaste kvinnelege skodespelarane i si tid, og hennar regissørar framheva dette i dei fleste av hennar filmar. Då ho vart spurd om ho trudde at hennar venleik hadde vore ein hindring for å takast alvorleg som skodespelar, svara ho: Folk trur at om du ser rimeleg bra ut, kan du umogleg kunna spela, og då eg berre bryr meg om skodespelkunst, trur eg venleik kan vera eit stort handikap, om du verkelege vil sjå ut som den rolla du spelar, som ikkje naudsynlegvis [ser ut] som deg."[24]

Regissør George Cukor skildra Leigh som ein «fullenda skodespelar, brydd av venleik,» og Laurence Olivier sa at kritikarane kunne «gje ho heider for å vera ein skodespelar og ikkje halda fram i det uendelege med å la deres vurdering fordreiast av hennar store venleik.[111]» Garson Kanin delte deres syn og skildra Leigh som «ein venleik viss henrivende utsjånad ofte tenderte til utviske hennar eineståande prestasjonar som skodespelar.[112] Store venleikar er sjeldan store skodespelarar – ganske enkelt for at dei ikkje treng å vera det. Vivien var annleis; ambisiøs, iherdig, seriøs, ofte inspirert.»[113]

Leigh forklarte at ho ville spela «så mange rollar som mogleg» i eit forsøk på lære skodespelarhandverket og for å fordriva fordomar om hennar dugleik og evner. Ho meinte at komedie var vanskelegare å spela enn drama sidan det kravde meir presis timing og sa at komedie burde vektleggjast meir i ein skodespelar sin læreperiode. Mot slutten av hennar karriere, som strekte seg frå Noël Cowards komediar til William Shakespeares tragediar, slo ho fast at det er langt lettare å få publikum til å gråta enn å få dem til å le.[24]

Hennar første sceneframferder førte til umiddelbar suksess i Storbritannia, men ho vart verande i stor grad ukjent andre stadar før filmen Tatt av vinden vart vist verda over. I desember 1939 skrev filmkritikaren Frank Nugent i The New York Timst: «Miss Leighs Scarlett har rettferdiggjort den absurde talentjakta som indirekte frambrakte ho. Ho er så perfekt forma for rolla av kunsten og naturen at kvar og ein annan skodespelar i rolla ville vera utenkjeleg,» og etter kvart som ryet hennar eskalerte vart ho vist på omslaget av magasinet Tima i sin rollefigur Scarlett.[114] I 1969 kommenterte kritikaren Andrew Sarris at suksessen til filmen hadde i stor grad vore «den inspirerte rollebesetninga» med Leigh, og i 1998 skreiv at «ho lever i sinna og minne våre som ei dynamisk kraft framfor ein statisk framtoning.[115]» Filmhistorikaren og kritikaren Leonard Maltin skildra filmen som ein av dei store gjennom alle tider, og skreiv i 1998 at Leigh spelte «sin rolle glimrande».[116][117]

Hennar framføring i produksjonen ved West End av En sporvogn til Begjær vart skildra av teaterkritikaren Phyllis Hartnoll som «bevis på større begavelser som ein skuespillerinne enn ho hittil hadde vist», noko som førte til ein lengre periode der ho vart vurdert som ein av dugelegaste kvinnelege skodespelarar i britisk teater.[118] I diskusjonen av den påfølgjande filmversjonen skreiv Pauline Kael at Leigh og Marlon Brando gav «to av dei største framføringer som nokon gong har vorte filma» og at Leighs prestasjon var «ein av dei sjeldne framføringane ein i sanning kan seia fremja både frykt og medynk.»[119]

Hennar fremste motstandar var kritikaren Kenneth Tynan som latterleggjorde Leighs skodespel opp mot Oliviers i framføringen av Titus Andronicus i 1955, og hevda at ho «mottek nyhendet at ho er i ferd med å voldtakast på sin liket til ektemann med ikkje meir enn ein lett irritasjon...» Han var òg negativ til hennar nytolking av lady Macbeth i 1955, og uttalte at hennar framføring var svak og mangla det naudsynte raseri som rolla kravde.[120][121] Først etter hennar død endra Tynan sin meining og skildra sin tidlegare kritikk som «ein av dei vondaste feilbedømminger» som han nokon gong har gjort. Han kom til å tru at Leighs tolking, der lady Macbeth nytta si seksuelle tiltrekking for å halda Macbeth fengsla «gav meir meining...» I ein kartlegging av meiningane til teaterkritikarar gjord kort tid etter Leighs død var det fleire som oppgav hennar tolking av lady Macbeth som nettopp ein av hennar største prestasjonar i teateret.[122] I eit intervju i 1983 etter hans død spotta Kenneth Tynans enke av hans hevngjerrig kampanje mot Leigh som «fullt unaudsynt». Olivier avviste det som sjalusi, men Leigh var likevel negativt påverka av hans kommentarar.[121]

Ein minneplakett for Leigh vart i 1969 plassert i Actors' Church («kyrkja til skodespelarane»), som er St Paul's i Covent Garden. I 1985 vart eit portrett av henne inkludert i ein serie av britiske frimerke, saman med andre som Alfred Hitchcock, Charlie Chaplin, Peter Sellers og David Niven for å feira «British Film Year».[123] I april 2013 vart ho igjen inkludert i ein frimerkeserie, denne gongen for å minnast hundreårsjubileet for fødselen hennar, noko som var ei sjeldan hending for andre enn kongelege å opptre på britiske frimerke ved meir enn eitt høve.

British Library, det britiske nasjonalbiblioteket i London, kjøpte Laurence Oliviers dokument frå eigedommen hans i 1999. Kjent som «Laurence Olivier-arkivet», samlinga omfattar òg mange av Vivien Leighs personlege brev og andre papir, inkludert dei talrike breva ho skreiv til Olivier. Vivien Leighs papir, beståande av brev, fotografiar, kontraktar, og dagbøker, er eigd av dottera hennar Suzanne Farrington. I 1994 kjøpte det australske nasjonalbiblioteket eit fotoalbum med monogrammet «L & V O» i den tru at det hadde tilhøyrt ekteparet. Det inneheldt 573 fotografi av paret under turneen deira i Australia i 1948[124] I 2013 vart eit arkiv med Vivien Leighs brev, dagbøker, fotografi, kommenterte film- og teatermanuskript og dei talrike prisane hennar skaffa av Victoria and Albert Museum i London.[125]

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

  1. ↑ «Vivien Leigh on being English, portraying Americans», Daily Mail 3. november 2013
  2. ↑ 2,0 2,1 Olivier, Laurence (1982): Confessions Of an Actor, s. 174.
  3. ↑ Briggs, Asa, red. (1992): A Dictionary of Twentieth Century World Biography, s. 338.
  4. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh: An Intimate Portrait, s. 20–21.
  5. ↑ Vickers, Hugo (1988): Vivien Leigh: A Biography, s. 6.
  6. ↑ Vickers, Hugo (1988): Vivien Leigh: A Biography, s. 9.
  7. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 25.
  8. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh: An Intimate Portrait, s. 21.
  9. ↑ Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 32.
  10. ↑ Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 12–19.
  11. ↑ Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 33–34.
  12. ↑ Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 25–30.
  13. ↑ 13,0 13,1 Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 38–39.
  14. ↑ Holman ble gitt foreldreretten til datteren ved deres skilsmisse. Capus, Michelangelo (2003): Vivien Leigh, s. 40.
  15. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 24.
  16. ↑ 16,0 16,1 Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 38.
  17. ↑ Blant de navn Gliddon foreslo var «Susan», deretter «Suzanne Hartley» og «Mary Hartley», før de mer merkelige «April Morn» og «April Maugham».
  18. ↑ Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 30–43.
  19. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 74.
  20. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s.75. Sitat: «the essence of English girlhood»
  21. ↑ Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 50–55.
  22. ↑ Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 40.
  23. ↑ Bean, Kendra (2013) Vivien Leigh, s. 26–27.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Funke & Boothe (1983): Actors Talk about Acting, s. 82.
  25. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 75–76.
  26. ↑ 26,0 26,1 Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 14.
  27. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 76–77, 90, 94–95.
  28. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 92.
  29. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 97–98.
  30. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 92.
  31. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 93.
  32. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 95.
  33. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 97.
  34. ↑ Berg, A. Scott (1989): Goldwyn, s. 323.
  35. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 52.
  36. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 51–53.
  37. ↑ Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 15.
  38. ↑ Haver, Ronald. David O. (1980): Selznick's Hollywood, s. 259.
  39. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 124.
  40. ↑ Howard, Ronald (1984): In Search of My Father, s. 19.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 22–23.
  42. ↑ Thomas, Bob (3. januar 2006): «Quoting Olivia de Havilland» Arkivert 2011-07-16 ved Wayback Machine., DC Examiner (The Associated Press)
  43. ↑ «Gone with the Wind», Academy Awards Database (Oscars.org) (Academy of Motion Picture Arts and Sciences).
  44. ↑ «1939 Awards», nyfcc.com (New York Film Critics Circle).
  45. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 150–151.
  46. ↑ McGilligan, Patrick (2003): Alfred Hitchcock, s. 238.
  47. ↑ Vickers, Hugo (1988): Vivien Leigh, s. 118.
  48. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 73–74.
  49. ↑ Vickers, Hugo (1988): Vivien Leigh, s. 152.
  50. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 157. Etter at Olivier var blitt innrullert i Fleet Air Arm, en avdeling under den britiske marinen, tjenestegjorde ha i to år som pilot, og gikk av i 1943 som kapteinløytnant. Skuespilleren Ralph Richardson og andre overbeviste ham om at hans bidrag krigsinnsatsen var best tjent som skuespiller.
  51. ↑ Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 127.
  52. ↑ Holden, Anthony (1989): Olivier, s. 189–190.
  53. ↑ Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 59.
  54. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 80–81.
  55. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 65.
  56. ↑ Holden, Anthony (1989): Olivier, s. 202, 205, 325.
  57. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 166–167.
  58. ↑ Vickers, Hugo (1988): Vivien Leigh, s. 167.
  59. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 170.
  60. ↑ Holden, Anthony (1989): Olivier, s. 221–222.
  61. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 115.
  62. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 111.
  63. ↑ Spoto, Donald (2001): Laurence Olivier, s. 327.
  64. ↑ Spoto, Donald (2001): Laurence Olivier, s. 216.
  65. ↑ Spoto, Donald (2001): Laurence Olivier, s. 217–218.
  66. ↑ Holden, Anthony (1989): Olivier, s. 295.
  67. ↑ Spoto, Donald (2001): Laurence Olivier, s. 218.
  68. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 125–126.
  69. ↑ Spoto, Donald (2001): Laurence Olivier, s. 218–219.
  70. ↑ Shellard, Dominic (2003): Kenneth Tynan, s. 126.
  71. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 227–231.
  72. ↑ Holden, Anthony (1989): Olivier, s. 312.
  73. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 167. Leighs honorar på 100 000 dollar for filmatiseringen gjorde henne til den kvinnelige skuespilleren som ble best betalt i 1951. I kontrast fikk Marlon Brando 75 000 dollar for sin rolle.
  74. ↑ Thomas, Bob (1974): Marlon, s. 67.
  75. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 233–236.
  76. ↑ Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 91.
  77. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 145.
  78. ↑ Holden, Anthony (1989): Olivier, s. 312–313.
  79. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 204–205.
  80. ↑ Capus, Michelangelo (2003): Vivien Leigh, s. 119.
  81. ↑ Tynan, Kenneth (1961): Curtains, s. 9.
  82. ↑ Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 196–197.
  83. ↑ Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 93–94.
  84. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 254–263.
  85. ↑ Brooks, Richard (7. august 2005): «Olivier Worn Out by Love and Lust of Vivien Leigh». The Sunday Times, (abonnement nødvendig)
  86. ↑ Capus, Michelangelo (2003): Vivien Leigh, s. 131.
  87. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 271.
  88. ↑ More, Kenneth (1978): More or Less, s. 163–167.
  89. ↑ Capus, Michelangelo (2003): Vivien Leigh, s. 138–139.
  90. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 222.
  91. ↑ Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 219–234, 239.
  92. ↑ Spoto, Donald (2001): Laurence Olivier, s. 301.
  93. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 290.
  94. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 258–259.
  95. ↑ Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 266–272.
  96. ↑ Andersen, Christopher P. (1997): An Affair to Remember, s. 552–553. Ved et tidspunkt i filmens forproduksjon var Katharine Hepburn vurdert i rollen som Mary Treadwell, men hun hoppet av og ble erstattet av Leigh.
  97. ↑ Steinberg, Jay: «Articles: Ship of Fools», Turner Classic Movies.
  98. ↑ David, Catherine (1995): Simone Signoret, s. 46.
  99. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 281.
  100. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 279.
  101. ↑ «Actress Vivien Leigh, Who Achieved Fame a Scarlett O'Hara, Dies at 53», Daytona Beach Sunday News-Journal, 9. juli 1967.
  102. ↑ 102,0 102,1 Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 304–305.
  103. ↑ Walker, Alexander (1978): Vivien, s. 284.
  104. ↑ Olivier, Laurence (1982): Confessions Of an Actor, s. 273–274.
  105. ↑ Edge, Simon (3. november 2013): «Salacious secrets lay behind the glamorous life of Gone With The Wind star Vivien Leigh», Sunday Express
  106. ↑ Spoto, Donald (2001): Laurence Olivier, s. 346.
  107. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 297.
  108. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 243.
  109. ↑ Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, s. 306. Foreningens engelske navn er «The Friends of the Libraries at the University of Southern California».
  110. ↑ Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh, s. 244.
  111. ↑ Shipman, David (1988): Movie Talk, s. 126.
  112. ↑ Coleman, Terry (2005): Olivier, s. 227.
  113. ↑ Shipman, David (1988): Movie Talk, s. 125.
  114. ↑ Haver, Ronald (1980): David O. Selznick's Hollywood, s. 305.
  115. ↑ Ebert, Roger: «Vivien Leigh», Roger Ebert.com siterer Sarris, Andrew: The American Cinema: Directors and Directions 1929–1968.
  116. ↑ «Reviews on the Web», The New York Times, 3. mai 1998, siterer Andrew Sarris i You Ain't Heard Nothin' Yet, The American Talking Film: History & Memory, 1927–1949.
  117. ↑ Maltin, Leonard (1997): 1998 Movie and Video Guide, s. 522.
  118. ↑ Hartnoll, Phyllis (1972): The Concise Companion to the Theatre, s. 301.
  119. ↑ Kael, Pauline (1982): 5001 Nights At The Movies, s. 564.
  120. ↑ Ellis, Samantha (23. juni 2003): «Peter Brook's Titus Andronicus, August 1955» (siterer Kenneth Tynan), The Guardian.
  121. ↑ 121,0 121,1 Bean, Kendra: Vivien Leigh, s. 181.
  122. ↑ Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh, s. 99.
  123. ↑ Walker, Alexander (1987): Vivien, s. 303, 304.
  124. ↑ «Laurence Olivier/Vivien Leigh», Gateways: National Library of Australia. ISSN 1443-0568, #14, Mars 1995.
  125. ↑ «Vivien Leigh archive acquired by V&A», BBC News, 14. august 2013.

Litteratur[endre | endre wikiteksten]

  • Andersen, Christopher P. (1997): An Affair to Remember: The Remarkable Love Story of Katharine Hepburn and Spencer Tracy. Glasgow, Scotland: William Morrow & Co. ISBN 978-0-68815-311-3.
  • Bean, Kendra (2013): Vivien Leigh: An Intimate Portrait. Philadelphia, Pennsylvania: Running Press. ISBN 978-0-7624-5099-2.
  • Berg, A. Scott (1989): Goldwyn. London: Sphere Books. ISBN 0-7474-0593-X.
  • Brigg sin, Os, rei. (1992): A Dictionary of Twentieth Century World Biography. London: Book Club Associates. ISBN 978-0-19211-679-6.
  • Capus, Michelangelo (2003): Vivien Leigh: A Biography. Jefferson, North Carolina: McFarland& Company. ISBN 978-0-7864-1497-0.
  • Coleman, Terry (2005): Olivier, The Authorised Biography. London: Bloomsbury Publishing. ISBN 0-7475-8306-4.
  • David, Catherine (1995): Simone Signoret. New York: Overlook Press. ISBN 978-0-87951-581-2.
  • Edwards, Anne (1978): Vivien Leigh, A Biography. London: Coronet Books. ISBN 0-340-23024-X.
  • Fungera, Lewis & John E. Boothe, red. (1983): Actors Talk about Acting: Fourteen Intimate Interviews, Volume 2. London: Avon Books, første utgåve 1961. ISBN 978-0-3800-1006-6.
  • Fury, David (2006): Maureen O'Sullivan: No Average Jane. Minneapolis, Minnesota: Artist's Press, ISBN 0-924556-06-4.
  • Hartnoll, Phyllis (1972): The Concise Companion to the Theatre. Peachtree City, Georgia, United States: Omega Books. ISBN 1-85007-044-X.
  • Havar, Ronald (1980): David O. Selznick's Hollywood. New York: Bonanza Books. ISBN 0-517-47665-7.
  • Holden, Anthony (1989): Olivier. London: Sphere Books Limited. ISBN 0-7221-4857-7.
  • Howard, Ronald (1984): In Search of My Father: A Portrait of Leslie Howard. London: St. Martin's Press. ISBN 0-312-41161-8.
  • Kael, Pauline (1982): 5001 Nights At The Movies. Minneapolis, Minnesota: Zenith Books. ISBN 0-09-933550-6.
  • Maltin, Leonard (1997): 1998 Movie and Video Guide. New York: Signet Books. ISBN 978-0-45225-993-5.
  • McGilligan, Patrick (2003): Alfred Hitchcock, A Life in Darkness and Light. Chichester, West Sussex, UK: Wiley Press. ISBN 0-470-86973-9.
  • More, Kenneth (1978): More or Less. London: Hodder & Staughton. ISBN 978-0-340-22603-2.
  • Olivier, Laurence (1982): Confessions Of an Actor. New York: Simon & Schuster. ISBN 0-14-006888-0.
  • Selznick, David O. & Rudy Behlmer, red. (2000): Memo from David O. Selznick. New York: Modern Library. ISBN 0-375-75531-4.
  • Shellard, Dominic (2003): Kenneth Tynan: A Life. London: Yale University Press. ISBN 978-0-3000-9919-5.
  • Shipman, David (1988): Movie Talk. New York: St Martin's Press. ISBN 0-312-03403-2.
  • Spoto, Donald (2001): Laurence Olivier: A Biography. London: Cooper Square Press. ISBN 978-0-8154-1146-8.
  • Taylor, John Russell (1984): Vivien Leigh. London: Elm Tree Books. ISBN 0-241-11333-4.
  • Thomas, Bob (1973): Marlon: Portrait of the Rebel as an Artist. New York: Random House. ISBN 978-0-3944-8728-1.
  • Tynan, Kenneth (1961): Curtains: Selections from the Drama Criticism and Related Writings. London: Atheneum.
  • Vickers, Hugo (1988): Vivien Leigh: A Biography. London: Little, Brown and Company. ISBN 978-0-33031-166-3.
  • Walker, Alexander (1987): Vivien: The Life of Vivien Leigh. New York: Grove Press. ISBN 0-8021-3259-6.

Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]

Vivien Leigh ved The Internet Movie Database (IMDb)

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Vivien Leigh
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Vivien_Leigh&oldid=3507761»