Runde fyrstasjon
 Runde fyrstasjon | |||
| Fylke | Møre og Romsdal | ||
|---|---|---|---|
| Kommune | Herøy | ||
| Funksjon | Kystfyr | ||
| Oppretta | 1767 | ||
| Koordinatar | 62°24.7798′N 5°35.1997′E / 62.4129967°N 5.5866617°E | ||
| Fyrtårn | |||
| Høgd | 14,1 | ||
| Form | Fyrbygning med tårn | ||
| Byggjemateriale | Betong | ||
| Fyrlys | |||
| Lyskarakter | Okkulterande kvart 6. sekund | ||
| Lyshøgd | 49,5 moh. | ||
| Lysvidde | 18,9 nm | ||
| Status | |||
| Eigar | Staten | ||
| Automatisert | 2002 | ||
| Avfolka | 2002 | ||
| Vernestatus | Freda etter lov om kulturminne | ||
 Runde fyrstasjon 62°24′53″N 5°35′02″E / 62.41472222°N 5.58388889°E | |||
Runde fyr ligg på Runde i Herøy kommune på Sunnmøre. Det vart oppretta i privat eige som det femte fyret i Noreg etter Lindesnes fyr i 1767.
I 1807 tok staten over fyret som vart automatisert i september 2002. Ålesund-Sunnmøre Turistforening (ÅST) har etter dette fått i stand ein avtale med Kystverket, og har sidan juli 2003 nytta den nyaste fyrvaktarbustaden som turisthytte. Heile fyrstasjonen vart verna av riksantikvaren i 2001.
Fyrstasjonen ligg i nærleiken av Rundabranden som er det sørlegaste fuglefjellet i landet, og området ligg innanfor Runde naturreservat som er freda etter lov om naturvern.
Historie
[endre | endre wikiteksten]Då Runde fyr vart oppretta i 1767, var det fordi auka trafikk langs kysten førte til fleire ulukker, og ikkje minst rundt Runde var det farleg å ferdast. Mellom anna hadde det nederlandske handelsskipet Akerendam gått ned like ved Kvalneset, der fyret står no, i 1725. I starten var fyret mest som ei gryte som ein heldt fyr i, men i 1826, nokre år etter at staten tok over, vart det oppgradert til eit lukka kolblussfyr. Seinare, i 1858, vart det bygd eit støypejernstårn ytst ute på Kvalneset. Nedste del av dette tårnet er bevart, medan resten vart flytta til Sklinna fyrstasjon i Nord-Trøndelag.
I 1935 vart fyret vidare oppgradert til eit betongtårn som står lenger oppe i skråninga. Lykta i det nye tårnet vart tent 27. august same året. Fyret vart etterkvart meir og meir automatisert og i 2002 var det ikkje lenger naudsynt med menneskeleg overvaking og den siste fyrvaktaren flytta ut.
Busetnad på fyrstasjonen
[endre | endre wikiteksten]Dei gamle fyra måtte overvakast nærast døgeret rundt, noko som medførte at fyrvaktaren måtte bu så nær som mogleg. Per 2005 består fyrstasjonen av 6 bygg; sjølve fyrbygningen, smie, 2 bustadshus, kombinert fjøs og låve, og olje- og vedbod. I desse husa helt tidvis svært mange til. Gjennom åra budde der fyrvaktarar, assistentar, koner, born, guvernanter, tenestefolk og husdyr. Guvernantene var der for å halde skule for borna.
| « |
Rundøy fyr |
» |
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- «Norsk fyrliste 2008 - side 311» (PDF - 15 mb). Kystverket.
- «Runde fyrstasjon». Norsk Fyrhistorisk Forening.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]- Offisiell omtale av Runde fyr som freda fyrstasjon Arkivert 2007-09-29 ved Wayback Machine.
- Ålesund-Sunnmøre Turistforening si side om fyret
- Runde fyrstasjon i kulturminnesok.no, nettstaden til Riksantikvaren
