Hopp til innhald

Breiflangre

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Breiflangre

Status i verda: LC Livskraftig
Status i Noreg: LC Livskraftig

Systematikk
Rike: Planteriket
Klasse: Einfrøblada
Orden: Aspargesordenen
Familie: Orkidéfamilien
Slekt: Epipactis
Art: E. helleborine
Underartar
Vitskapleg namn
Epipactis helleborine
(Linné) Crantz
Økologi
Habitat: kalkrik skog
Utbreiing: Eurasia

Breiflangre (Epipactis helleborine) er ei plante i flangreslekta Epipactis i orkidéfamilien (marihandfamilien) Orchidaceae.[1] I raudlistevurderiga 2021 er arten rekna som livskraftig (LC).[2]

Utsjånad

[endre | endre wikiteksten]

Breiflangre kan bli kring 80 centimeter høg, under gode tilhøve stundom over 1 meter, og har eit aks av blomar med fargetonar som kan variere i grønt, brunt, fiolett eller raudt. Blada, som sit vekselvis oppover stengelen, er noko breiare enn hos raudflangre.

Systematikk

[endre | endre wikiteksten]

Artsdatabanken bruker prinsipielt separate namn på ulike taksonomiske nivå. Her har ein vald å bruke det innarbeidde namnet breiflangre på arten og gi eit nytt namn til nominatunderarten, som har fått namnet skogbreiflangre.[3]

Underartane i Noreg er:[3]

I den svenske Artdatabanken er det oppgitt ein underart til i Sverige:[4][5]

Utbreiing

[endre | endre wikiteksten]

Breiflangre veks naturleg i Europa og Asia, og er òg introdusert til Nord-Amerika. Arten er knytt til kalkrik (alkalisk) skog. I Noreg er han vanleg han over store delar av landet, men ikkje i høgareliggjande område på Austlandet eller lengst nord i landet.

Arten finst òg i Sverige (status LC, svensk namn skogsknipprot),[5] i Danmark (LC, dansk namn skov-hullæbe)[6] og i Finland (LC, finsk namn lehtoneidonvaippa).[7]

Breiflangre (engelsk namn broad-leaved helleborine) er vanleg over det meste av Dei britiske øyane. I både den britiske og den irske raudlista har arten status som livskraftig (LC),[8][9] på same måte som lokalt i England og Wales,[10][11] og han er ikkje nemnd for tiltak i Skottland.[12] Underarten ssp. neerlandica (dyneflangre) er rapportert frå Wales, men er så langt ikkje endeleg stadfesta, og står i raudlista på venteliste (WL).[8][13] Andre forekomstar på Dei britiske øyane er nominatunderarten. Ei noko avvikande form, som stundom har vore rekna som ein eigen art (kalla E. youngiana), blir no rekna for høgst å vere ein varietet av underarten skogbreiflangre (E. helleborine ssp. helleborine var. youngiana).[8][14]

I Estland (estisk namn laialehine neiuvaip) er breiflangre vanleg over heile landet og er rekna som livskraftig (LC).[15] I Latvia (latvisk namn platlapu dzeguzene)[16] er arten temmeleg vanleg over heile landet og står ikkje som truga på den latviske raudlista.[17] I Litauen (litauisk namn plačialapis skiautalūpis) veks arten over heile landet, men er mest vanleg der et er mykje kalk i grunnen og mindre vanleg der det er mykje sand.[18] Han er rekna som livskraftig.[19]

I Benelux er arten (nederlandsk namn brede wespenorchis, fransk namn épipactis à larges feuilles) vanleg i Nederland, så òg både i Flandern og Vallonia i Belgia.[20][21] I den nederlandske raudlista er arten rekna som livskraftig (LC, thans niet bedreigd),[22] I Belgia er han rekna som livskraftig i Flandern (LC, momenteel niet in gevaar) og i Vallonia (LC, préoccupation mineure).[23][24] I Luxembourg er han òg rekna som livskraftig (LC).[25]

Hybridar

[endre | endre wikiteksten]

Dei kjende hybridane med breiflangre gjeld nominatunderarten skogbreiflangre.

Hybriden med raudflangre (Epipactis atrorubens × helleborine ssp. helleborine eller Epipactis ×schmalhausenii)[26] er registrert i Østfold og finst truleg fleire stader i Noreg.[27] Han er kjend frå Sverige[28] og Storbritannia,[29] medan eit herbarieeksemplar frå Møn i Danmark kan vere feilbestemt.[30]

Hybriden med snauflangre (Epipactis helleborine ssp. helleborine × phyllanthes eller Epipactis ×bruxellensis)[31] er registrert i Sverige[32] og er funnen i herbariemateriale frå Sjælland i Danmark.[30] Hybriden med purpurflangre (Epipactis helleborine ssp. helleborine × purpurata eller Epipactis ×schulzei)[33] er sjeldan i Danmark, men er funnen nokre stader aust på Jylland og på Falster.[30] På Dei britiske øyane er han registrert mange stader i Sør-England.[29] Hybriden med grønflangre (Epipactis helleborine ssp. helleborine × leptochila eller Epipactis ×stephensonii)[34] er rapportert frå sør i England, men ikkje verifisert.[29]

Hybridar med Epipactis dunensis (Epipactis dunensis × helleborine ssp. helleborineer kjend frå mange stader i Skottland.[29] I Nederland er det òg registrert ein hybrid med Epipactis muelleri (Epipactis helleborine ssp. helleborine × muelleri eller Epipactis ×reinekei).[35]

Referansar

[endre | endre wikiteksten]
  1. ↑ «Artsdatabanken: Artsopplysningar breiflangre». Artsdatabanken. Henta 4. mars 2022. 
  2. ↑ «Raudlista: Breiflangre». Artsdatabanken. 24. november 2021. Henta 4. mars 2022. 
  3. ↑ 3,0 3,1 «Artsdatabanken: Namnetre breiflangre». Artsdatabanken. Henta 4. mars 2022. 
  4. ↑ Sven Birkedal og Karel C.A.J. Kreutz (2009). «Knipprötter i Skåne». Botaniska notiser 142 (4): 1–11. 
  5. ↑ 5,0 5,1 «Artfakta: Epipactis helleborine skogsknipprot». Artdatabanken. Henta 5. mars 2022. 
  6. ↑ «Naturbasen: Skov-Hullæbe Epipactis helleborine ssp. helleborine». Naturbasen. Henta 7. mars 2022. 
  7. ↑ «LAJI: Epipactis helleborine». LAJI.FI. Henta 7. mars 2022. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 «GB Red List for vascular plants (revised Feb 2021)». Botanical Society of Britain & Ireland. 2021. Henta 9. mars 2022. 
  9. ↑ «Ireland Red List No. 10: Vascular Plants» (PDF). National Parks & Wildlife Service. 2016. Henta 9. mars 2022. 
  10. ↑ «A Vascular Plant Red List for England» (PDF). Botanical Society of Britain & Ireland. 2014. Henta 9. mars 2022. 
  11. ↑ «A Vascular Plant Red Data List for Wales / Rhestr o Blanhigion Fasgwlaidd Data Coch ar gyfer Cymru». Plantlife Wales. 2008. Henta 9. mars 2022. 
  12. ↑ «Scottish Biodiversity List». Scotland's Nature Agency / Buidheann Nàdair na h-Alba. 2020. Henta 9. mars 2022. 
  13. ↑ Leslie Lewis mfl. (2009). «An update on the orchid flora at Kenfig National Nature Reserve» (PDF). BSBI News 110 (January): 7–11. 
  14. ↑ Richard M. Bateman (2020). «Implications of next-generation sequencing for the systematics and evolution of the terrestrial orchid genus Epipactis, with particular reference to the British Isles». Kew Bulletin 75 (4): 1–22. ISSN 1874-933X. doi:10.1007/S12225-020-9870-X. 
  15. ↑ «eElurikkus: Epipactis helleborine» (på estisk og engelsk). Tartu Ülikool (Tartu universitet). Henta 3. februar 2023. 
  16. ↑ «Latvijas daba: platlapu dzeguzene» (på latvisk). Enciklopēdija «Latvijas Daba». Henta 3. februar 2023. 
  17. ↑ Torleif Ingelög, Roger Andersson og Martin Tjernberg, red. (1993). Red Data Book of the Baltic Region (på engelsk). Swedish Threatened Species Unit. Uppsala in co-operation with Institute of Biology, Riga. s. 25-68. ISBN 91-88506-00-2. Henta 3. februar 2023. 
  18. ↑ Zigmantas Gudžinskas (2001). «Diversity, state, and protection of Orchidaceae species in Lithuania». Jour. Eur. Orch. 33 (1): 415–441. ISSN 0945-7909. 
  19. ↑ Zigmantas Gudžinskas, Mindaugas Ryla (2006). Lietuvos gegužraibiniai (Orchidaceae) – Orchids (Orchidaceae) of Lithuania (på litauisk). Botanikos instituto leidykla. s. 64-65. ISBN 9986-662-28-1. Henta 3. februar 2023. 
  20. ↑ «Verspreidingsatlas Vaatplanten: Epipactis helleborine». FLORON. Henta 19. januar 2024. 
  21. ↑ «Verspreidingskaart: Brede wespenorchis – Epipactis helleborine». Waarnemingen.be. Henta 19. januar 2024. 
  22. ↑ «Rode Lijst Vaatplanten 2012» (PDF). FLORON. Henta 15. januar 2024. 
  23. ↑ «Rode Lijsten». Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Henta 15. januar 2024. 
  24. ↑ «Liste des espèces wallonnes». Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Henta 15. januar 2024. 
  25. ↑ «Red List of the vascular plants of Luxembourg». Musée national d’histoire naturelle Luxembourg. Henta 15. januar 2024. 
  26. ↑ «PoWO: Epipactis × schmalhausenii». Plants of the World Online. Henta 31. januar 2023. 
  27. ↑ Reidar Elven mfl. (2022). Norsk flora (8. utg.). Oslo: Det Norske Samlaget. s. 192–193. 
  28. ↑ «Artfakta: Epipactis atrorubens × helleborine purpurknipprot × skogsknipprot». Artdatabanken. Henta 31. januar 2023. 
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 Anne and Simon Harrap (2009). Orchids of Britain and Ireland (2. utg.). London: A & C Black. ISBN 978-1-408-10571-9. 
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Henrik Ærenlund Pedersen og Niels Faurholdt (2010). Danmarks vilde orkidéer. København: Gyldendalske Boghandel, Nordisk Forlag. s. 69–77. ISBN 978-87-02-06386-8. 
  31. ↑ «PoWO: Epipactis × bruxellensis». Plants of the World Online. Henta 31. januar 2023. 
  32. ↑ «Artfakta: Epipactis helleborine × phyllanthes skogsknipprot × kal knipprot». Artdatabanken. Henta 31. januar 2023. 
  33. ↑ «PoWO: Epipactis × schulzei». Plants of the World Online. Henta 31. januar 2023. 
  34. ↑ «PoWO: Epipactis × stephensonii». Plants of the World Online. Henta 31. januar 2023. 
  35. ↑ «Verspreidingsatlas Vaatplanten: Epipactis × reinekei». FLORON. Henta 19. januar 2024. 

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]


Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Breiflangre&oldid=3537367»