Rio Tinto i Spania
| Río Tinto | |||
| elv | |||
 Rio Tinto.
Foto: Carol Stoker | |||
| Land |  Spania
| ||
|---|---|---|---|
| Nedslagsfelt | 739 km² | ||
| Lengd | 100 km | ||
| Kjelde | Sierra Morena | ||
| Munning | Cádizbukta i Ria de Huelva | ||
 Rio Tinto i Spania 37°42′11″N 6°33′10″W / 37.7031°N 6.5528°W | |||
| Wikimedia Commons: Tinto River | |||
Río Tinto er ei elv sørvest i Spania som spring ut i Sierra Morena-fjella i Andalucia. Ho renn hovudsakleg sør-sørvestover og munnar ut i Cádizbukta via estuaret Ria de Huelva. Río Tinto eller «Den raude elva», er kjend for å vere særs sur (pH 2), og har ein djup raudaktig farge på grunn av jern som er løyst opp i vatnet. Dette kjem av avrenning frå gruver i området og har skapt eit alvorleg miljøproblem på grunn av dei store mengdene med tungmetall i elva.
Historie[endre | endre wikiteksten]
Jernmalmen vart avsett i karbontida (300-350 mill. år sidan) på grunn av hydrotermal aktivitet på havbotn. Det har vorte drive gruvedrift i området sidan tartessarane og iberarane starta denne drifta om lag 3000 f.Kr. Gruvedrifta heldt fram gjennom fønikiartida og under Romarriket fram til andre halvdel av 1400-talet. Det vart hovudsakleg vunne ut kopar, men òg jern og mangan. På 1800-talet vart gruvedrifta teke opp att på stor skala , hovudsakleg av gruveselskap frå Storbritannia. Etter at produksjonen nådde ein topp i 1930, minka produksjonen og kopargruvene vart stengde i 1986, og sølv- og gullgruvene i 1996.[1]
Astrobiologi[endre | endre wikiteksten]
Elva har nyleg fanga interessa til forskarar på grunn av ekstrmofile aerobiske bakteriar i vatnet. Desse livsformene vert rekna som årsaka til det høge syreinnhaldet i vatnet. Grunnfjellet under elveleiet inneheld jern og sulfidmineral som bakteriane lever av.[2][3]
Dei ekstreme tilhøva i elva kan kanskje samanliknast med andre stader i solsystemet som kan innehalde vatn, som under jorda på Mars. Forskarar frå NASA har òg direkte samanlikna kjemien i vatnet med steinprøvar frå Meridiani Planum.[4] Jupitermånen Europa inneheld kanskje òg flytande vatn under isflata, så elva er av interesse for astrobiologar.
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- Denne artikkelen bygger på «Rio Tinto (river)» frå Wikipedia på engelsk, den 9. mai 2009.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
- ↑ R.A. Davis Jr., A. T. Welty, J. Borrego, J. A. Morales, J. G. Pendon, J. G. Ryan (2000). «Rio Tinto estuary (Spain): 5000 years of pollution». Environmental Geology 39 (10): 1107–1116. doi:10.1007/s002549900096.
- ↑ Fernandez-Remolar DC, Morris RV, Gruener JE, Amils R, Knoll AH (2005). «The Rio Tinto basin, Spain: Mineralogy, sedimentary geobiology, and implications for interpretation of outcrop rocks at Meridiani Planum, Mars». Earth and Planetary Science Letters 240 (1): 149–167. doi:10.1016/j.epsl.2005.09.043.
- ↑ Fernandez-Remolar DC, Rodriguez N, Gomez F, Amils R (2003). «Geological record of an acidic environment driven by iron hydrochemistry: The Tinto River system». Journal of Geophysical Research-Planets 108 (E7): 5080. doi:10.1029/2002JE001918.
- ↑ NASA, arkivert frå originalen 11. mai 2009, henta 9. mai 2009
Litteratur[endre | endre wikiteksten]
- Berger, Brian (2005). Exclusive: NASA Researchers Claim Evidence of Present Life on Mars.
- spacetoday.net (2005). NASA denies Mars life reports.