Panjab i India
| Panjab • Punjab | |||
| delstat | |||
 | |||
|
|||
| Forkorting: IN-PB | |||
| Land |  India
| ||
|---|---|---|---|
| Del av | Det nordindiske låglandet, Nord-India, Panjab | ||
| Hovudstad | Chandigarh | ||
| Største by | Ludhiana | ||
| Areal | 50 362 km² | ||
| Folketal | 27 743 338 (2011)[1] | ||
| Grunnlagd | 1. november 1956 | ||
| Språk | panjabi | ||
 Panjab i India 30°46′00″N 75°28′00″E / 30.766666666667°N 75.466666666667°E | |||
 Kart som viser Panjab i India.
| |||
| Wikimedia Commons: Punjab, India | |||
.svg)
Panjab[a] (persisk for 'fem elver'), også skrive Punjab, er ein delstat i India. Han utgjer minstedelen av det historiske området Panjab, og grensar til Panjab i Pakistan i vest, Jammu og Kashmir i nord, Himachal Pradesh i nordaust, Haryana i sør og Rajasthan i sørvest. Chandigarh, som er eit føderalt territorium, er hovudstad i Panjab og nabostaten Haryana.
Sikhisme er i dag den største religionen i indisk Panjab. Her ligg byen Amritsar med Det gylne tempelet, sikhane sin heilagaste stad.
Geografi
[endre | endre wikiteksten]Størstedelen av Panjab er sletteland, med eit fjellmassiv i nord. Trass i lite nedbør er Panjab eit rikt jordbruksområde grunna kunstig vatning frå det store elvesystemet som dekker landet. Landbruket er rimeleg industrialisert og matvarehandel mogleggjort av gode vegar mellom landsbyar. Delstaten er kjend som «Indias kornkammer», og produserer 20 % av kveite, 14 % av bomull og 9 % av all ris dyrka i India. I tillegg blir det dyrka mykje frukt, grønsaker og sopp.
Historie
[endre | endre wikiteksten]Delstaten utgjer den austre delen av landskapet Panjab. Dette var sameint som Sikhriket frå 1799 til 1849. Området kom under britisk styre då Det britiske austindiakompaniet annekterte Panjab i 1849.
Då Britisk India fekk sjølvstende i 1947 blei Panjab delt i ein hovudsakleg muslimsk og ein hovudsakleg sikhistisk og hinduisk del. Fleire fyrstestatar, med Patiala som den største, blei føyde til den nye delstaten. Dei blei skilde ut som Patiala and East Punjab States Union (PEPSU) i 1950, før dei fleste igjen blei del av Panjab i 1956. Nokre av dei, og distriktet Kangra, gjekk til Himachal Pradesh. Den indiske delstaten blei delt igjen i 1966, då den hinditalande delstaten Haryana blei skild ut.
På 1970-talet var Panjab prega av Den grøne revolusjonen, som gav betre økonomi, men også av aukande politisk uro. Mange sikhar meinte seg dårleg behandla av Kongresspartiet, og ein forlangte større sjølvstyre. Nokre grupper kravde også ein sjølvstendig stat for sikhar, «Khalistan». Konflikten toppa seg med at miltiante sikhar forskansa seg i Det gylne tempelet i 1984 og blei nedkjempa av den indiske hæren med store tap av menneskeliv. Eit tiår med vald i Panjab følgde. På 1990-talet hadde sjølvstendeforkjemparane mista mykje støtte i folket. Panjab har også hatt mykje uro mellom ulike samfunnsgrupper, som jatar og dalitar, og mellom innfødde panjabarar og innvandrarar frå dei fattigare delstatane Bihar og Uttar Pradesh.
Merknader
[endre | endre wikiteksten]Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «Punjab (Indien)» frå Wikipedia på svensk, den 10. juli 2008.
- Denne artikkelen bygger på «Punjab, India» frå Wikipedia på engelsk, den 24. mars 2010.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]
Denne geografiartikkelen som har med India å gjere, er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.