Arkeologi

Arkeologiske utgravingar i Roma.

Foto: Adrian Pingstone

Arkeologi er studiet av menneskeleg aktivitet, det vil seie korleis dei levde, kva dei levde av, og eventuelt kvar dei kom frå eller drog til, hovudsakleg gjennom studiet av dei materielle leivningane som finst etter dei på og i jorda. Systematiske arkeologiske utgravingar er ei viktig metode for å skaffe fram dette materialet. Men moderne teknikk har òg stilt andre metodar til rådvelde for arkeologien, som til dømes fotografering frå fly og bruk av såkalla georadar, eit apparat som kan avteikne konstruksjonar som ligg under jordoverflata.

Arkeologi er den viktigaste måten å finne ut meir om tidleg menneskeleg historie på frå så gamal tid at det ikkje finst skriftlege kjelder å halde seg til, såkalla førhistorisk tid, før ein tok til å skrive. Arkeologiske metodar kan også brukast til å gje kunnskap om livet i historisk tid, og fylle ut hòl og stadfeste eller avkrefte påstandar i skriftlege kjelder frå slike tider, som dei mange arkeologiske utgravingane av leivningar frå mellomalderen gjev gode døme på.

Gravstader og leivningar er viktige arkeologiske kjelder. Dette er «Ginger», det eldste mumifiserte mennesket frå Egypt, i ein rekonstruert gravstad ved British Museum.

Sjå au

• Arkeologisk kultur

• Nokre arkeologiske disiplinar:
  • Arkeologisk teori
  • Egyptologi
  • Historisk arkeologi
  • Historisk osteologi
  • Klassisk arkeologi
  • Marinarkeologi

• Dateringsmetodar:
  • Karbondatering/radiologisk datering (av organisk materiale)
  • Pollendatering
  • Termoluminesens
  • Typologi
  • Årringsdatering/dendrokronologi

• Lovar:
  • Kulturminneloven, lov nr. 50/1978

Eldre byggverk kan gje arkeologisk kunnskap om korleis ein levde i fortida. Men det finst ikkje bygningar her i Norden som er eldre enn frå mellomalderen, berre spor og restar etter dei under jordoverflata.

Foto: John Erling Blad

• Funntypar:
  • Avfall etter busetnad
  • Bautasteinar
  • Byggverk frå eldre tider
  • Gravminne, gravfelt og gravhaugar
  • Leivningar etter menneske, til dømes myrlik, mumiar, lik og beinrestar i gravhaugar, på gravfelt
  • Myrfunn
  • Reiskap av stein, knokkel, gevir og avfall frå produksjon av reiskap
  • Ruinar
  • Stolpehol og andre spor under jordoverflata etter byggverk og konstruksjonar
  • Trekol og innretningar etter eldstadar
  • Trekolhaldige lag i jorda, pollen (korn av blomsterstøv) etter særskilde planter og andre spor som tyder på menneskeleg aktivitet

• Arkeologiske museum i Noreg
  • Arkeologisk museum i Stavanger
  • Bergen Museum
  • Bryggens museum i Bergen
  • Kulturhistorisk museum i Oslo
  • Tromsø Museum
  • Vitenskapsmuseet i Trondheim

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Arkeologi

• Nettstaden Arkeologen, Bergen Museum, Universitetet i Bergen. Arkivert 2008-12-14 ved Wayback Machine.
• arkeologiforum.no Arkivert 2016-01-09 ved Wayback Machine. - Arkeologisk nettforum

Denne vitskapartikkelen som har med historie å gjere, er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.