Jenin

Jenin
جنين, ג'נין, Jinin, Janin
kommune
Gate i Jenin, 2011
Land	Dei palestinske territoria
Guvernement	Jenin guvernement
Koordinatar	32°27′40″N 35°18′00″E
Areal	37,3 km²
Folketal	39 004  (2007)
Folketettleik	1 046 / km²
Borgarmeister	Hadem Rida
Jenin 32.461111111111°N 35.3°E / 32.461111111111; 35.3
Wikimedia Commons: Jenin

Jenin (arabisk جنين, Ǧinīn, hebraisk skrift ג'נין) er ein palestinsk by nord på Vestbreidda. Han er det administrative senteret i Jenin guvernement og er eit stort jordbrukssenter for dei kringliggande byane. I 2007 hadde byen eit folketal på 39 004. Jenin vert administrert av Den palestinske sjølvstyresmakta.

Jenin ligg oppom Jordandalen i aust og Jezreeldalen i nord.

Etymologi

Jenin var kjend i oldtida som landsbyen «Ein-Jenin» eller «Tel Jenin». Tell Jenin ligg i sentrum av det som i dag er forretningsstrøket i Jenin. Ordet 'ayn tyder «vasskjelde» på hebraisk og ordet Jenin kan vere knytt til det arabiske جنّة (janna), som tyder «hage». Der arbifiserte namnet «Jenin» kjem frå dette gamle namnet.

Historie

Det arabiske amerikanske universitetet i Jenin.

Oldtida

Det vart oppdaga fire terrakotta-lampar av fønikisk opphav datert til 700-talet fvt. i Ain Jenin av arkeologen G. I. Harding, og dette er tolka slik at det må ha vore kontakt eller handel mellom innbyggjarane i Jenin og Fønikia på den tida. I romartida vart Jenin kalla Ginae. I tida kring Saladin Al Ayubi, kring 1187, låg det ei borg i nærleiken av Jenin.

Mamelukk-tida

Seint på 1200-talet fekk mamelukk-emirar stasjonerte i Jenin ordre frå sultanen Qalawun om «å ri kvar dag med soldatane sine til borga i 'Akka, for å verne kysten og kjøpmennene.»

Osmansk tid

Under styret til Det osmanske riket i Palestina (1517-1918) var Jenin, Lajjun og Karmel-området, styrt av beduinske sjeikar, i dette tilfellet Turabay-familien. Midt på 1700-talet vart Jenin det administrative senteret i eit distrikt som omfatta Lajjun, Ajlun og Jabal Nablus. Det finst indikasjonar på at området som utgjorde Jenin og Nablus i røynda var sjølvstyrt under det osmanske styret og at riket hadde vanskar med å få samla inn skatt her. Under Napoleon-felttoget i Egypt, som strekte seg inn i Syria og Palestina i 1799, skreiv ein lokal embetsmann frå Jenin eit dikt for å kalle lokale arabiske leiarar til å yte motstand mot Bonaparte, utan at han nemnte sultanen eller at dei skulle verne Det osmanske riket. I osmansk tid var Jenin plaga av lokal krigføring mellom medlemmar av same klanen.

Det britiske mandatet

Frå 1936 vart Jenin eit senter for vald mot styresmaktene i Det britiske mandatet. Sommaren 1938 sette innbyggjarane i byen i gang eit «intenst felttog av mord, skremming og sabotasje» som gjorde dei britiske styresmaktene «djupt uroa» i følgje ein rapport til Folkeforbundet. Jenin var ein storaktør i arabararopprøret i Palestina 1936–39, etter dødsfallet til Izz ad-Din al-Qassam i ei skotutveksling med britisk kolonipoliti i den nærliggande byen Ya'bad. Jenin vart nytta av Den arabiske frigjeringshæren til Fawzi al-Qawuqji som ein base. Den 25. august 1938, dagen etter den britiske assistenten til distriktskommisæren vart myrda i kontoret sitt i Jenin, gjekk ein stor britisk styrke inn i byen. Dei hadde med seks store mengder sprengstoff, og etter at innbyggjarane vart beordra ut, sprengde dei eit kvarter i byen.

Jordansk kontroll

Under den arabisk-israelske krigen i 1948 vart byen forsvart av den irakiske hæren, før han vart erobra ei kort stund av styrkar frå den isarelske Karmelbrigaden under «Tidagarskampane» etter at ein våpenkvile var over. Offensiven var i røynda eit skinnåtak fo rå trekkje arabiske styrkar bort frå den kritiske omleiringa av Jerusalem, og israelarane trekte seg raskt attende då arabiske forsterkingar nådde framm. Jenin flyktningleir vart grunnlagd i 1953 av Jordan for å huse forflytta palestinarar som flykta eller vart drivne bort under krigen i 1948. I 19 år var byen under jordansk kontroll. Ein krigsgravplass for irakiske soldatar og lokale stridande ligg i utkanten av Jenin.

Israelsk kontroll

I 1967, på den første dagen av seksdagarskrigen, vart Jenin erobra av Det israelske forsvaret.

Palestinsk kontroll

I 1996 gav Israel kontrollen av byen over til Den palestinske sjølvstyresmakta i tråd med Osloavtalen. Han vart av palestinarane kalla «Martyr-hovudstaden» og mange innbyggjarar har vore medlemmar i Al-Aqsa martyrbrigadane, Tanzim, Palestinsk Islamsk Jihad (PIJ) og Hamas. I følgje Israel vart minst 28 sjølvmordsbombarar sendte ut frå Jenin i 2000–2003 under den andre intifadaen.

Under [[den andre intifadaen], sette Israel i gang Operasjon Defensive Shield med mål om å bryte ned infrastrukturen til terroristane og på den måten stoppe sjølvmordsbombarane og andre militante aktivistar. Hæren kringsette og gjekk inn i seks store palestinske byar på Vestbreidda, mellom dei Jenin. I slaget ved Jenin i april 2002, mista 23 israelske soldatar og 52 palestinarar, inkludert sivile, livet. Human Rights Watch rapporterte at flyktningleiren, som var ei stor slagmark, vart råka av store øydeleggingar. Israel meinte derimot at HRW hadde overdrive skildringane. Dei neste åra var Jenin ofte underlagt portforbod og målretta attentat.

Under ei skotutveksling med Islamsk Jihad, som Israel meiner skaut mot soldatar frå innsida av eit SN-området, skaut og drap ein israelsk militær skarpskyttar ein britisk hjelpearbeidar i SN (UNRWA), Iain Hook (54) den 22. november 2002. Skarpskyttaren trudde mobiltelefonen i handa til Hook hadde vore eit våpen eller ein granat.

Demografi

I følgje ei offisiell folketeljing i 2007 hadde Jenin 39 004 innbyggjarar, Jenin flyktningleir 10 371 med 9 571 registrerte flyktningar på 373 mål. 42,3 % av folkesetnaden i leiren var under 15 år.

År	Folketal i Jenin-området
1596	7 000
1838	10 000-16 000
1882	15 000
1897	35 000
1906	44 000
1914	50 000
1922	77 426
1945	120 250
1982	190 272
1997	195 074
2007	256 619

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Jenin» frå Wikipedia på engelsk, den 25. september 2015.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
• Ayalon, David; Sharon, Moshe (1986). Studies in Islamic history and civilization: in honour of Professor David Ayalon (Illustrated utg.). Brill Publishers. ISBN 9789652640147. 
• Chatty, Dawn (2006). Nomadic societies in the Middle East and North Africa: entering the 21st Century (illustrert utg.). Brill Publishers. ISBN 9789004147928. 
• Doumani, Beshara (1995). Rediscovering Palestine: merchants and peasants in Jabal Nablus, 1700-1900 (Illustrated utg.). University of California Press. ISBN 9780520203709. 
• Hadidi, Adnan (1995). Studies in history and archaeology of Jordan, Volume 3 (Illustrated utg.). Taylor & Francis. ISBN 9780710213723. 
• Kohl, Philip L.; Kozelsky, Mara; Ben-Yehuda, Nachman (2007). Selective remembrances: archaeology in construction, commemoration, and consecration of national pasts (illustrert utg.). University of Chicago Press. ISBN 9780226450599. 
• Negev, Avraham; Gibson, Shimon (2005). Archaeological encyclopedia of the Holy Land (4., revidert, illustrert utg.). Continuum International Publishing Group. ISBN 9780826485717. 
• Quataert, Donald (2005). The Ottoman Empire, 1700-1922 (2., illustrert, revidert utg.). Cambridge University Press. ISBN 9780521839105. 
• Yazbak, Maḥmūd (1998). Haifa in the late Ottoman period, 1864-1914: a Muslim town in transition (Illustrated utg.). Brill Publishers. ISBN 9789004110519. 

Bakgrunnsstoff

Reiseguide for Jenin frå Wikivoyage

• Who Lives In Jenin Refugee Camp?: A Brief Statistical Profile (2002) Arkivert 2011-07-23 ved Wayback Machine.