Hopp til innhald

Den norske eliteserien i fotball

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
(Omdirigert frå Eliteserien)
Den norske eliteserien i fotball
Land  Noreg
Region UEFA
Forbund NFF
Grunnlagt 1937
Tal på klubbar 16
Nedrykk til 1. divisjon fotball for herrar
Nasjonal cup NM i fotball for herrar
Turneringar Meisterligaen
Europaligaen
Flest titlar Rosenborg (22)

Eliteserien er den øvste divisjonen i norsk herrefotball.

Det offisielle namnet var frå 1991 til 2017 Tippeligaen, etter at Norsk Tipping gjekk inn som hovedsponsor, men namnet Eliteserien vart nytta av dei fleste avisredaksjonar og medium som ikkje har senderettar for Tippeligaen. Serien har tidlegare vore kjent under namna Norgesserien (1937–1948), Hovedserien (1948–1962) og 1. divisjon (1963–1990). Namnet Toppserien har òg blitt brukt, men er offisielt blitt overtatt av Toppserien for kvinner. Sesongen 1961/62 vart kjent som «maratonserien» fordi han bestod av 16 lag og strekte seg over eitt og eit halvt år. Det offisielle namnet var likevel framleis Hovedserien.

Eliteserien bestod av 14 lag frå 1995 til 2008. Frå og med Tippeligaen 2009 vart serien utvida til 16 lag. Laga spelar to kampar mot kvar motstandar (heime og borte) i løpet av sesongen, som strekkjer seg frå vår til haust. Dermed spelar kvart lag 30 kampar i Eliteserien.

Laga vert rangert etter:

  1. mengde poeng (3 for seier, 1 for uavgjort, 0 for tap)
  2. målskilnaden (talet på skåra mål minus talet på mål sleppte inn)
  3. talet på skåra mål
  4. resultata i oppgjer mellom laga

Dei to laga som er på 15. og 16. plass ved sesongslutt rykker ned, medan laget som kjem tredje sist må spela kvalifiseringskampar mot lag frå Adeccoligaen (divisjonen under Tippeligaen) om den siste plassen i Eliteserien neste år.

Sidan namneendringa til Tippeligaen var serien frem til 2005-sesongen dominert av Rosenborg, som vann tittelen tretten år på rad (1992–2004). Seriemeisteren har rett til å spele kvalifisering til Meisterligaen neste sesong, medan serietoar og -trear, saman med cupvinnaren, får plass i kvalifiseringa til Europaligaen (fram til 2009 kalla UEFA-cupen).

Ulike seriesystem – gradvis utviding av mengd lag og endringar av kvalifiseringsreglar

[endre | endre wikiteksten]

Gjennom tida har seriesystemet blitt endra fleire gonger. I hovudsak har endringane bestått i å endre reglane slik at alle klubbar, uansett kvar i landet dei hadde heimebane, har fått høve til å rykke opp i Eliteserien, i tillegg til å gradvis utvide talet på lag i Eliteserien.

Norgesserien og Hovedserien

[endre | endre wikiteksten]

Den første ligaen arrangert av Noregs Fotballforbund var den såkalla prøveligaen som gjekk i åra 1914–1916 med klubbane Odd, Frigg, Kvik Fredrikshald, Drafn, Mercantile og Larvik Turn. Serien vart ikkje ferdigspelt, men i og med at Odd spelte og vann alle kampane sine ville det uansett ikkje vore mogeleg å ta igjen laget.

Den første nokolunde landsomfattande serien (Norgesserien) vart starta i 1937, sjølv om «landsomfattande» er eit sterkt ord for eit system som ikkje dekte dei tre nordlegaste fylka i landet, og heller ikkje Sogn og Fjordane. Lag frå Sogn og Fjordane fekk heller ikkje delta i Hovedserien, og kom først med i det landsomfattande systemet med innføringa av 1. divisjon i 1963.[1] Landet var delt inn i åtte distrikt. Kvart distrikt hadde ein eller to avdelingar, og kåra kvar sin vinnar. Avdelingsvinnarane møttest så i cupspel om seriemeisterskapen. I dei distrikta der ein hadde fleire avdelingar møttest først dei to avdelingsvinnarane for å kåre ein distriktsvinnar. Deretter var det kvartfinale, semifinale og finale for å kåre ein seriemeister. Såvel i seriesystemet i avdelingane som i distriktsfinalane og kvartfinalane møtte ein motstandarane sine både heime og borte. Semifinalen og finalen vart derimot avgjort i ein einskild kamp, med omkamp(ar) ved evt. uavgjort. Då kvar avdeling hadde 6-8 lag, var det under dette systemet ca. 75 lag i den øvste divisjonen i Noreg.

Etter berre tre komplette sesongar (1937/38, 1938/39 og 1947/48) skifta serien namn til Hovedserien og vart krympa til berre to avdelingar, kvar på åtte lag. Dei to avdelingsvinnarane møttest i ein finale for å avgjere seriemeisterskapen. I denne perioden starta serien om hausten, og etter ein lang vinterpause fortsette han om våren.

1. divisjon – utviding av tal på lag

[endre | endre wikiteksten]

I 1961 gjekk NFF inn for å gå over til éin toppdivisjon med ti lag, der sesongen vart spelt gjennom kalenderåret. Sesongen 1961/62 («Maratonserien») vart dermed ein overgangsssong, der dei 16 laga spelte i éin divisjon gjennom eitt og eit halvt år for å kome med i ti-klubbsserien. I 1963 vart seriesystemet lagt om til éi avdeling med ti lag i toppdivisjonen

Ein allnorsk serie

[endre | endre wikiteksten]

Lag frå Nord-Noreg hadde ikkje høve til å kvalifisere seg til den øvste divisjonen før i 1972. Store reiseavstandar vart brukt som argument mot å inkludere nordnorske lag. Men òg ei førestelling om eit dårlegare nivå i nord bidrog til eit delt fotballrike. Det delte seriesystemet skapte stor harme i dei store nordnorske fotballbyane på den tida, Narvik og Bodø. Bodø hadde allereie i 1952 teke i bruk ein sivil flyplass med daglege SAS-avgangar til Oslo, slik vart argumentet til NFF om reise stadig mindre relevant. Dei tre nordlegaste fotballkrinsane arrangerte frå 1929 eit eige Nord-Noregsmeisterskap i fotball. Det nordnorske meisterskapet hadde derimot ingen offisiell status hos NFF og vinnaren fekk aldri spele nokre offisielle kampar mot dei beste laga i sør.

I Fotballforbundet si offisielle jubileumsbok «Fotball! Noregs Fotballforbund 100 år» blir seriesystemetet omtalt slik: «Landsdelen hadde fått eit særs så godt fotballag der hardtarbeidande lokale spelarar var blanda med heimvendte søner med heltestatus som måtte overkome ikkje berre motstandarar på banen, men òg eit djupt urimeleg seriesystem. Urettferda i dette beviste Glimt gjennom cup-prestasjonane sine».

Øvste divisjonen hadde ti lag til og med 1971-sesongen. I 1972-1994 hadde øvste divisjonen tolv lag. Ved omlegginga til tolv lag i den øvste divisjonen fekk Mjølner frå Narvik delta som første nordnorske lag. Forskjellsbehandlinga fortsette derimot mellom nord og sør òg på 70-talet. Frå 1972 bestod nest øvste nivå av tre avdelingar: to sør for Nordland og ein for Nord-Noreg. Vinnarane i dei to sør-avdelingane fekk direkte opprykk, medan vinnaren i nord måtte ut i kvalifiseringspel mot toarane i sør-avdelingane. Først i 1980 vart systemet slik at dei gode laga rykte direkte opp uansett kvar i landet dei kom frå.

Tippeligaen og utviding til 14 og 16 lag

[endre | endre wikiteksten]

Føre 1991-sesongen gjekk Norsk Tipping inn som hovudsponsor for Eliteserien og namnet på den øvste divisjonen vart endra frå Førstedivisjon til Tippeligaen.

Mellom 1995 og 2008 hadde divisjonen 14 lag. Frå og med sesongen 2009 har det vore 16 lag i den øvste divisjonen, dermed vart sesongen 2008 ein «overgangssesong». I denne sesongen rykte det dårlegaste laget i Eliteserien ned. Dei tre beste laga frå Adeccoligaen rykte opp, medan nest dårlegaste laga i Eliteserien spelte kvalifisering mot det fjerde beste laget i Adeccoligaen. Den nye 16-lags serien frå 2009 fekk ordninga med at dei to nedste laga rykte direkte ned, medan det tredje dårlegaste spelte kvalifisering mot laga som kom på tredje-, fjerde- og femteplassen i Adeccoligaen. Frå 2011 vart kvalifiseringa heilt fjerna med grunngjevinga at det er for seint å spele kvalifisering etter serieslutt i Tippeligaen, som er flytta tre veker, frå første til siste helg i november. Ordninga vart likevel gjeninnført etter eitt års fråvær.

I juni 2011 vart det kjent at Noregs Fotballforbund hadde inngått ein sendeavtale med Canal Plus, som blant anna sendar reklame for utanlandske speleselskap retta mot eit norsk publikum. Dette førte til reaksjonar frå Norsk Tipping, som melde at dei hadde «vedteke å gjere ei vurdering av heile avtala».

Medaljeoversyn

[endre | endre wikiteksten]

Norgesserien

Hovedserien





1. divisjon




Tippeligaen




Gullfordelinga

[endre | endre wikiteksten]

1972–2015 (allnorsk seriesystem)

[endre | endre wikiteksten]

1963–2015

[endre | endre wikiteksten]
  • Rosenborg (1967, 1969, 1971, 1985, 1988, 1990, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2006, 2009, 2010, 2015)
  • Viking (1972, 1973, 1974, 1975, 1979, 1982, 1991)
  • Vålerenga (1965, 1981, 1983, 1984, 2005)
  • Lillestrøm (1976, 1977, 1986, 1989)
  • Molde (2011, 2012, 2014)
  • Brann (1963, 2007)
  • Lyn (1964, 1968)
  • Start (1978, 1980)
  • Strømsgodset (1970, 2013)
  • Moss (1987)
  • Skeid (1966)
  • Stabæk (2008)

Publikum

[endre | endre wikiteksten]
Sjå òg Tilskodartal i Tippeligaen.

Det vart spelt 132 kampar i året fram til 1994. Året etter vart ligaen utvida med to lag, og talet på kampar vart 182 i året. Frå 2009 spelar 16 lag i den øvste serien noko som tyder 240 kampar i løpet av sesongen.

År Totalt Gjennomsnitt
1980 671 176 5 084
1981 775 956 5 878
1982 603 027 4 568
1983 729 043 5 523
1984 568 765 4 308
1985 581 177 4 403
1986 426 349 3 229
1987 469 030 3 553
1988 576 257 4 365
1989 624 679 4 732
1990 647 489 4 905
1991 706 508 5 352
1992 671 903 5 083
1993 731 565 5 542
1994 688 589 5 216
 
År Totalt Gjennomsnitt
1995 841 717 4 624
1996 841 368 4 622
1997 772 197 4 242
1998 959 317 5 270
1999 983 630 5 404
2000 1 024 722 5 639
2001 1 013 264 5 567
2002 1 092 359 6 002
2003 1 198 798 6 587
2004 1 458 258 8 012
2005 1 727 212 9 490
2006 1 656 307 9 101
2007 1 906 136 10 473
2008 1 785 815 9 812
2009 2 151 825 8 966
2010 1 909 165 8 124

Flest kampar totalt

[endre | endre wikiteksten]
Spelar Tidsrom Kamper
Roar Strand 1989–2010 439[2]
Daniel Berg Hestad 1993– 401
Christer Basma 1993–2008 348
Ola By Rise 1977–1995 346
Runar Berg 1990–2010 345
Erik Hoftun 1992–2005 336
Bjørn Johansen 1987–2005 334
Svein Mathisen 1973–1989 327
Arild Sundgot 1995–2011 322
Jan Derek Sørensen 1992–2009 317

Toppskårarar 1949–2015

[endre | endre wikiteksten]





Rekordar i norsk eliteserie sidan 1963

[endre | endre wikiteksten]
Sjå òg Norske fotballrekordar.
  • Flest mål i éin kamp: 6
  • Flest mål i éin sesong: 30 mål, Odd Iversen, Rosenborg (1968)
  • Flest mål totalt: 172 mål, Sigurd Rushfeldt, Tromsø og Rosenborg (sjå heile lista)
  • Flest seriemeisterskap: 22, Rosenborg
  • Flest seriemeisterskap, individuelt: 16, Roar Strand, Rosenborg
  • Flest andreplasser: 7, Lillestrøm og Molde
  • Flest tredjeplasser: 8, Viking
  • Flest nedrykk: 8, HamKam
  • Høgaste poengsum i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 28 poeng, Lyn (1968)
  • Høgaste poengsum i ein sesong 1972–86 (22 kampar/2 p for siger): 36 poeng, Lillestrøm (1977)
  • Høgaste poengsum i ein sesong 1987–94 (22 kampar/3 p for siger): 52 poeng, Lillestrøm (1989)
  • Høgaste poengsum i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 63 poeng Rosenborg (1998)
  • Høgaste poengsum i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 69 poeng Rosenborg (2009)
  • Lågaste poengsum i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 2 poeng, Sandefjord BK (1965)
  • Lågaste poengsum i ein sesong 1972–86 (22 kampar/ 2 p for siger): Os Turn 5 poeng (1975)
  • Lågaste poengsum i ein sesong 1987–94 (22 kampar/ 3 p for siger): Djerv 1919 13 poeng (1988) og Moss 13 poeng (1990)
  • Lågaste poengsum i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): Start 11 poeng (2002)
  • Lågaste poengsum i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): Sandefjord 12 poeng (2010)
  • Flest sigrar i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 14 sigrar, Lyn (1968)
  • Flest sigrar i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 16 sigrar, Fredrikstad (1972), Viking (1972) og Lillestrøm (1977, 1986 og 1989)
  • Flest sigrar i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 20 sigrar, Rosenborg (1998)
  • Flest sigrar i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 20 sigrar, Rosenborg (2009)
  • Færrast sigrar i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 0 sigrar, Sandefjord (1965)
  • Færrast sigrar i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 0 sigrar, Os (1975)
  • Færrast sigrar i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 2 sigrar, Start (2002)
  • Færrast sigrar i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 2 sigrar, Lyn (2009) og Sandefjord (2010)
  • Flest uavgjort i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 9 uavgjort, Lyn (1966)
  • Flest uavgjort i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 12 uavgjort, Haugar (1981) og Brann (1992)
  • Flest uavgjort i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 12 uavgjort, Vålerenga (2002) og Viking (2004)
  • Flest uavgjort i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 13 uavgjort, Lillestrøm (2010)
  • Færrast uavgjort i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 0 uavgjort, Lyn (1968)
  • Færrast uavgjort i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 1 uavgjort, Bryne 1986 og 1987
  • Færrast uavgjort i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 1 uavgjort, Start (1995), Brann (1999) og Bryne (2003)
  • Færrast uavgjort i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 4 uavgjort, Vålerenga (2009 og 2010), Fredrikstad (2009) og Strømsgodset (2010)
  • Flest tap i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 16 tap, Sandefjord BK (1965)
  • Flest tap i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 17 tap, Raufoss (1974) og Os (1975)
  • Flest tap i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 19 tap, Skeid (1997) og Start (2002)
  • Flest tap i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 22 tap, Sandefjord (2010)
  • Færrast tap i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 2 tap, Lyn (1964), Skeid (1966) og Rosenborg (1967)
  • Færrast tap i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 2 tap, Viking (1974), Lillestrøm (1977, 1978, 1985 og 1989), Start (1978) og Vålerenga (1981)
  • Færrast tap i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 1 tap, Rosenborg (1997)
  • Færrast tap i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 0 tap, Rosenborg (2010)
  • Flest skåra mål i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 57 mål, Lyn både i 1965 og 1968
  • Flest skåra mål i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 70 mål, Rosenborg (1994)
  • Flest skåra mål i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 87 mål, Rosenborg (1997)
  • Flest skåra mål i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 69 mål, Vålerenga (2010) Rosenborg (2011)
  • Færrast skåra mål i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 10 mål, Pors (1970)
  • Færrast skåra mål i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 10 mål, Mjølner (1972)
  • Færrast skåra mål i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 21 mål, Start (2002)
  • Færrast skåra mål i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 25 mål, Sandefjord (2010)
  • Flest innsleppte mål i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 57 mål, Sandefjord BK (1965)
  • Flest innsleppte mål i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 59 mål, Djerv 1919 (1988)
  • Flest innsleppte mål i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 80 mål, Sogndal (1998)
  • Flest innsleppte mål i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 62 mål, Hønefoss (2010)
  • Færrast innsleppte mål i ein sesong 1963–71 (18 kampar): 5 mål, Rosenborg (1970)
  • Færrast innsleppte mål i ein sesong 1972–94 (22 kampar): 10 mål, Viking (1974)
  • Færrast innsleppte mål i ein sesong 1995–2008 (26 kampar): 20 mål, Rosenborg (1997)
  • Færrast innsleppte mål i ein sesong 2009–2010 (30 kampar): 22 mål, Rosenborg (2009)
  • Flest sigrar på rad i ein sesong: Lillestrøm 11 kampar på rad (1986)
  • Flest kampar på rad utan tap: Rosenborg 33 kampar på rad frå oktober 2009 til november 2010
  • Flest kampar på rad utan tap i ein og same sesong: Rosenborg 30 kampar 2010
  • Flest kampar på rad frå seriestart utan tap: Rosenborg 30 kampar 2010
  • Flest tap på rad: Skeid 12 kampar på rad frå august 1996 til mai 1997
  • Flest kampar på rad utan siger: Sandefjord 27 kampar mellom 2. og 30. serierunde 2010
  • Flest uavgjorte kampar på rad:
  • Flest kampar på rad med scoring: Rosenborg 53 kampar på rad april 1994 til mai 1996
  • Flest kampar på rad utan scoring:
  • Flest kampar på rad med scoring imot:
  • Lengste tidspunkt utan scoring imot: Erik Johannessen, Viking, 672 min
  • Høgaste publikumstal i ein kamp gjennom tidene: 28 569 Rosenborg–Lillestrøm 1985
  • Lågaste publikumstal i ein kamp gjennom tidene: 202 Strømmen–Mjøndalen 1986
  • Flest sesongar på rad i øvste divisjon: Lillestrøm 38: 1975 – 2012
  • Flest sesongar i øvste divisjon 1963-2012: Viking 46 (av 50 mogelege): 1963-65, 1968-86, 1989-2012

Totaltabell for Tippeligaen 1991–2012

[endre | endre wikiteksten]
Plass nr Lag Kamper Vunnet Uavgjort Tapt Mål + Mål - Mål +/- Poeng
1 Rosenborg 572 345 128 99 1353 634 719 1163
2 Viking 572 238 156 178 936 778 158 870
3 Lillestrøm 572 237 153 182 972 791 181 864
4 Brann 572 238 131 203 995 923 72 845
5 Molde 524 231 119 174 888 776 112 812
6 Tromsø 546 206 138 202 801 795 6 756
7 Stabæk 458 199 101 158 796 674 122 698
8 Vålerenga 454 172 111 171 680 643 37 627
9 Bodø/Glimt 386 136 96 154 627 651 -24 504
10 Odd Grenland 354 140 82 132 537 540 -3 501
11 Start 360 116 83 161 538 645 -107 431
12 Strømsgodset 346 118 73 155 540 668 -128 427
13 Lyn 330 111 84 135 446 516 -70 417
14 Sogndal 282 77 70 135 348 543 -195 301
15 Kongsvinger 248 82 50 116 354 463 -109 296
16 Fredrikstad 220 77 48 95 309 356 -47 279
17 Aalesund 224 73 55 96 285 342 -57 274
18 HamKam 196 60 44 92 261 356 -95 224
19 Haugesund 168 57 37 74 257 277 -20 208
20 Moss 156 49 28 79 208 289 -81 175
21 Bryne 104 28 18 58 138 216 -78 102
22 Sandefjord 112 25 25 62 127 202 -75 100
23 Skeid 78 20 8 50 96 206 -110 68
24 Hønefoss 60 14 18 28 58 104 -46 60
25 Fyllingen 44 10 12 22 42 76 -34 42
26 Sandnes Ulf 30 8 8 14 44 56 -12 32
27 Hødd 26 8 4 14 38 57 -19 28
28 Sarpsborg 08 30 5 6 19 31 65 -34 21
29 Mjøndalen 22 5 3 14 20 42 -22 18
30 Strindheim 26 4 5 17 26 77 -41 17
  • 4 lag har spelt alle sesongar i Tippeligaen sidan han starta i 1991: Rosenborg, Lillestrøm, Viking og Brann
  • Mål nr. 10 000 i Tippeligaen var Tromsø sitt 2-0 mål i 4-2 sigeren over Vålerenga den 6. april 2009.
  • Odd Grenland vart trekt eitt poeng 20. september 2012 på grunn av dårleg økonomi.

Laga i 2020

[endre | endre wikiteksten]

Sjå òg

[endre | endre wikiteksten]

Kjelder

[endre | endre wikiteksten]
  1. ↑ «Sogn og Fjordane Fotballkrets». NRK Sogn og Fjordane sitt fylkesleksikon. Henta 10. mai 2013. 
  2. ↑ RBKweb - Legender: Roar Strand

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Den_norske_eliteserien_i_fotball&oldid=3412185»