Rjukanbanen
Rjukanbanen er ei norsk jarnbanestrekning frå Rjukan til Mæl stasjon. Nokre gonger vert Tinnosbanen frå Tinnoset til Notodden omtala som ein del av Rjukanbanen. Nokre tek med jarnbaneferjene på Tinnsjøen i omgrepet «Rjukanbanen». Slik kan ein seia at heile transportstrekninga frå Rjukan til Notodden er Rjukanbanen i vid tyding. Saman med vassvegen Notodden-Skien, danna Rjukanbanen frå opninga i 1909 ei samanhengjande transportline på 130 kilometer. Kong Haakon VII opna Rjukanbanen den 9. august 1909.
Rjukanbanen vart bygd i samband med Norsk Hydro sine store fabrikkprosjekt på Rjukan. Det var trong for å få transportert råstoff inn, og produkt ut til kysten. Rjukanbanen var den fyrste normalspora og elektriske jarnbanen i Noreg. Rjukanbanen vil for alltid vera knytt til framveksten av storindustri i Noreg, men òg til norsk krigshistorie. Kampen om tungtvatnet under andre verdskrig vart avslutta då norske sabotørar senka jarnbaneferja «Hydro» på Tinnsjøen den 20. februar 1944.
Anlegget vart freda av Riksantikvaren i 2014 og i 2015 vart det innskrive på UNESCO si verdsarvliste som ein del av Rjukan-Notodden industriarv.[1]
Nedlegging og museumsjernbane[endre | endre wikiteksten]
4. juli 1991 gjekk siste tog på Rjukanbanen. Norsk Hydro hadde flytta produksjonen sin andre stadar, og hadde ikkje lenger trong for eit storstilt transportsystem.
Rjukanbanen er frå 2012 museum og ei konsolidert eining av Norsk Industriarbeidermuseum,Tinn museum og Heddal bygdetun.[2]
Stasjonar og haldeplassar[endre | endre wikiteksten]
- Vemork stasjon
- Rjukan stasjon
- Ingolfsland stasjon
- Øverland stasjon
- Miland stasjon
- Mæl stasjon (Rollag)
Linjekart[endre | endre wikiteksten]
| Teiknforklaring | |||
 
|
Vemork | ||
|
Rjukan Salpeterfabrikker | ||
|
15,95 km | Rjukan (1909) | |
 
|
|||
|
Såem (ca. 240 m) | ||
|
Måna | ||
|
|
13,81 km | Ingolfsland (1909) | |
|
Tveito (1953) | ||
|
|
Bjørkhaug (1953) | ||
|
|
10,12 km | Øverland (1909) | |
|
|
Skeie (1953) | ||
|
|
4,44 km | Miland (1909) | |
|
|
Måna (41,4 m) | ||
|
|
1,10 km | Buslåtten (1953) | |
|
|
0,39 km | Mæl (1909) | |
|
til Tinnoset på Tinnosbanen | ||
Sjå òg[endre | endre wikiteksten]
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- ↑ «Verdensarven på Rjukan og Notodden». Riksantikvaren. 6. juli 2015. Henta 21. september 2017.
- ↑ «Organisasjon». Norsk industriarbeidermuseum. Henta 9. februar 2016.
Litteratur[endre | endre wikiteksten]
- Gary Payton og Trond Lepperød: «Rjukanbanen - på sporet av et industrieventyr»., 1999.
Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]
- Rjukanbanen i kulturminnesok.no, nettstaden til Riksantikvaren
- Stiftinga Rjukanbanen
- Rjukanbanen - på sporet av et industrieventyr Arkivert 1999-10-11 ved Wayback Machine.
- Postkort: Saaheim Jernbanestation
- Postkort: Fra Rjukanbanens aabning
- Poststempler fra Rjukanbanen
|  | |
Årstala viser kva tid staden vart teken opp på verdsarvlista. 1Delt mellom Estland, Finland, Kviterussland, Latvia, Litauen, Moldova, Noreg, Russland, Sverige og Ukraina. | ||