Kamerun
| Republic of Cameroon République du Cameroun (norsk: Kamerun, kamerunsk) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Nasjonalsong | «Chant de Ralliement» | ||||||
| Motto | Fransk: Paix, Travail, Patrie, Engelsk: Peace, Work, Fatherland (Fred, Arbeid, Fedreland) | ||||||
| |||||||
| Offisielle språk | Engelsk og fransk | ||||||
| Hovudstad | Yaoundé | ||||||
| Styresett |
Republikk Paul Biya Philémon Yang | ||||||
| Flatevidd – Totalt – Andel vatn |
475 440 km² (53.) 1,3 % | ||||||
| Folketal – Estimert (2017) – Tettleik |
24 994 885 (52.) 52,6 /km² (126.) | ||||||
| Sjølvstende - Dato |
Frå Frankrike og Storbritannia 1. januar 1960 | ||||||
| Nasjonaldag | 20. mai (Republikkens dag) | ||||||
| BNP – Totalt (2015) – Per innbyggjar |
72 110 mill. USD (94.) 3 400 USD (155.) | ||||||
| Valuta | CFA-franc (XAF) | ||||||
| Tidssone | UTC +1 | ||||||
| Telefonkode | +237 | ||||||
| Toppnivådomene | .cm
| ||||||
Kamerun er ein stat i Sentral-Afrika, som har kyst mot Biafrabukta i Guineabukta og grensar til Nigeria i vest og nordvest, Tsjad i nord og aust, Den sentralafrikanske republikken i aust og Kongo-Brazzaville, Gabon og Ekvatorial-Guinea i sør.[1]
Landet har kring 27 millionar innbyggjarar (est. 2021) som høyrer til rundt 200 ulike folkegrupper. Dei fleste talar bantuspråk.[1]
Kamerun blei oppretta som sjølvstendig stat i 1961. Det var tysk koloni frå 1884 til 1919, og var deretter under delt fransk og britisk kontroll.[1]
Namn[endre | endre wikiteksten]
Namnet «Kamerun» stammar frå eit eksonym gjeve til Wourielva av portugisarar, som kalla henne Rio dos Camarões eller 'rekeelva'. Elva hadde då store mengder av rekearten Lepidophthalmus turneranus.[2][3] Det portugisiske namnet på landet er framleis Camarões. Nemninga blei utvida til å omfatta fjellandskapet rundt elva, og i 1884 tok dei tyske kolonimaktene i bruk «Kamerun» som namn for heile protektoratet sitt her.[4]
Geografi[endre | endre wikiteksten]
Kamerun ligg tett på ekvator, noko som gjev høge og jamne temperaturar. Ved kysten finst det regnskog. Nordaust i landet er det gold savanne, lenger sør i det sentrale Kamerun ligg det høgland med mange fjell. Den sørlege delen er hovudsakleg slettelandskap.
Frå det høgaste fjellet i landet, det vulkanske Kamerunfjellet (Mont Cameroun) på (4 095 meter ved kysten, strekker det seg ei uregelmessig kjede av fjell, høgdedrag og platå nesten heilt til Tsjadsjøen i den nordlege enden av landet. Denne regionen har eit mildt klima, særleg på den vestlege høgsletta, sjølv om det fell mykje nedbør. Jordsmonnet her er blant det rikaste i Kamerun, særleg rundt det vulkanske Kamerun-fjellet. Vulkanske utbrot her har danna kratersjøar. 21. august 1986 førte eit utslepp av karbondioksid frå ein av desse sjøane, Nyossjøen, til at mellom 1 700 og 2 000 menneske omkom.
Cameroon har fire ulike dreneringsområde.[4] I sør er hovudelvene Ntem, Nyong, Sanaga og Wouri. Desse renn sørvest- eller vestover ut i Guineabukta. Dja og Kadéï renn søraustover og ut i Kongoelva. I Nord-Kamerun renn Bénouéelva nord og vest til ho renn ut i Nigerelva. Logone renn nordover og ut i Tsjadsjøen, som Kamerun delar med tre naboland.[5]
Klima[endre | endre wikiteksten]
Kamerun ligg i eit grenseområde mellom fleire afrikanske vêrregime. Det er få stader i verda som kan få så mykje nedbør som kystdeltaet i Kamerun, der sørvestleg vind vert pressa opp av fjella (orografisk heving) i Kamerun og nabolanda. Douala sin årlege nedbørsnormal er på 4027 mm, og det mest kjem då frå mars til november. Lenger aust regnar det litt mindre, og nedbøren her minkar eit par veker i juli mellom dei to passeringane av den intertropiske konvergenssona (ITCZ). Yaoundé har ein årleg nedbørsnormal på 1555 mm. Det meste av regnet kjem i korte, men intense, periodar, og vert avløyst av ein frisk austleg vind og klår himmel.
Den smale stripa i Nord-Kamerun strekkjer seg inn i Sahelområdet. Her har ein meir spreidd nedbør i tida juni til september, og elles på året tørt og svært varmt vêr. Nettene her er ganske behagelege i desember og januar, då temperaturen går ned mot 15 °C før han sprett opp att i rundt 32 °C om ettermiddagen. Frost har ein stort sett berre på fjelltoppane som strekkjer over 3000 m over havet.
Folkesetnad[endre | endre wikiteksten]
Språk[endre | endre wikiteksten]
Kamerun har om lag 280 ulike språk,[6] som høyrer til språkfamiliane nigerkongo-språk, afroasiatiske språk og nilosahariske språk. Offisiell status har berre dei tidlegare kolonispråka fransk og engelsk. I dei tre nordlegaste regionane er fulfulde viktigaste lingua franca, i resten av landet det engelskbaserte pidginspråket wescos.
Byar[endre | endre wikiteksten]
- For meir om dette emnet, sjå Byar i Kamerun.
Over halvparten av innbyggjarane i Kamerun bur i byar. Folketettleiken er høgast langs delar av kysten, dei vestlege høglanda, Nord-Kamerun og skogen i sør, og lågast i søraust.[4]
Dette er dei største byane i landet, etter innbyggjartal:
- Douala - 1 310 400
- Yaoundé - 1 187 100
- Garoua - 411 100
- Kousséri - 333 300
- Bamenda - 327 000
- Maroua - 299 600
- Ngaoundéré - 185 700
- Bafoussam - 180 200
- Bertoua - 152 800
- Loum - 137 100
Regionar[endre | endre wikiteksten]
Kamerun er delt inn i 10 regionar, som vist i tabellen under. Kvar region er delt inn i fleire departement.[1]
| n° | Region (fransk namn) |
Region (engelsk namn) |
Hovudstad | Folketal (1987) | Flatevidd i km² |
Folketettleik per km² |
Viktigaste offisielle språk[7] |
Departement |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Adamaoua | Adamawa | Ngaoundéré | 495 185 | 63 691 | 8 | fransk | 5 |
| 2 | Centre | Centre | Yaoundé | 1 651 600 | 68 926 | 24 | fransk | 10 |
| 3 | Est | East | Bertoua | 517 198 | 109 011 | 5 | fransk | 4 |
| 4 | Extrême-Nord | Far North | Maroua | 1 855 695 | 34 246 | 54 | fransk | 6 |
| 5 | Littoral | Littoral | Douala | 1 352 833 | 20 239 | 67 | fransk | 4 |
| 6 | Nord | North | Garoua | 832 165 | 65 576 | 13 | fransk | 4 |
| 7 | Nord-Ouest | Northwest | Bamenda | 1 237 348 | 17 812 | 69 | engelsk | 7 |
| 8 | Ouest | West | Bafoussam | 1 339 791 | 13 872 | 97 | fransk | 8 |
| 9 | Sud | South | Ebolowa | 373 798 | 47 110 | 8 | fransk | 4 |
| 10 | Sud-Ouest | Southwest | Buéa | 838 042 | 24 571 | 34 | engelsk | 6 |
Kjelder[endre | endre wikiteksten]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Hagen, Morten (19. september 2022). «Kamerun». Store norske leksikon (på norsk).
- ↑ Cameroon (adj.) nation in West Africa, its name is taken from the Anglicized form of the former name of the River Wouri, which was called by the Portuguese Rio dos Camarões "river of prawns" (16c.) for the abundance of these they found in its broad estuary. camarões is from Latin cammarus "a crawfish, prawn."
- ↑ «Camarões: o que os crustáceos têm a ver com o país? ("Cameroon: what do the crustaceans have to do with the country?")». Veja. Henta 21. november 2020.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 «Cameroon | Culture, History, & People | Britannica», www.britannica.com (på engelsk), henta 4. januar 2023
- ↑ «Country Files: Cameroon». UN Food and Agriculture Organization. Arkivert frå originalen 11. juni 2013. Henta 3. mars 2013.
- ↑ Jf. artikkelen Cameroon på Ethnologue.
- ↑ arkivkopi, arkivert frå originalen 2011-06-08, henta 15. oktober 2009
- Delar av denne artikkelen bygger på «Kamerun» frå Wikipedia på bokmål, den 4. januar 2023.
- Delar av denne artikkelen bygger på «Cameroon» frå Wikipedia på engelsk, den 4. januar 2023.
