Jean-Paul Sartre

	Jean-Paul Sartre
	;
Statsborgarskap	Frankrike
Fødd	21. juni 1905; Paris
Død	15. april 1980 (74 år); 14. arrondissement
Yrke	skodespelforfattar, kunnskapsteoretiker, romanforfattar, manusforfattar, biograf, litteraturkritikar, essayist, motstandskjempar, politisk skribent, skribent, filosof, fredsaktivist, kommentator, intellektuell, sosiolog, songtekstforfattar
Språk	fransk
Medlem av	American Academy of Arts and Sciences
Religion	ateisme
Far	Jean-Baptiste Sartre
Ektefelle	ingen verdi
Partnar	Simone de Beauvoir, Michelle Vian, Wanda Kosakiewicz, Olga Kosakiewicz
	Jean-Paul Sartre på Commons

Jean-Paul Sartre (21. juni 1905–15. april 1980) var ein fransk eksistentialist, forfattar og regissør.^[1] Han vert rekna som ein av dei viktigaste tenkjarane i Frankrike på 1900-talet.^[2]

Bakgrunn[endre | endre wikiteksten]

Sartre er truleg den best kjende eksistensialisten. Han hadde suksess med romanar og skodespel. Dei eksistensielle tema blei ofte utforska i dei skjønnlitterære verka hans, som t.d. Huis Clos, og i verka til Simone de Beauvoir, som han var i lag med mest heile livet.

Éin av Sartre sine hovudidéar var at mennesket er dømt til å vere fri.^[3] «Dømt fordi det ikkje har skapt seg sjølv - men er likevel fri. Fordi det no ein gong er kasta inn i verda, er det ansvarleg for alt det gjer.» «Mennesket er den einaste forfattaren til si eiga åtferd». «Mennesket har ikkje ein gitt menneskeleg natur, men må skape sin eigen. Mennesket er ikkje anna enn det det skapar seg sjølv til.»

Sartre blei i hans seinare verk meir oppteken av høvet mellom sin fridomsfilosofi og marxismen. I Critique de la raison dialectique freista Sartre å kombinere eksistensialisme med marxisme.^[4]

Før den andre verdskrigen underviste Sartre på ulike skular. Etter det bruka han livet sitt på å skrive og han redigerte i mange år bladet Les Temps Modernes. Han sat eit år i fengsel under krigen, og han blei eit symbol for dei franske intellektuelle sin motstand mot nazismen.

Sartre fekk nobelprisen i litteratur i 1964, men nekta å ta imot han.

Han blei gravlagd i Cimetière de Montparnasse i Paris.

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

↑ «Jean-Paul Sartre | Biography, Ideas, Existentialism, Being and Nothingness, & Facts | Britannica», www.britannica.com (på engelsk), henta 13. oktober 2022
↑ «Jean-Paul Sartre», www.gyldendal.no (på norsk bokmål), henta 13. oktober 2022
↑ «Frihetens psykologi», Psykologisk.no (på norsk bokmål), 19. mars 2020, henta 13. oktober 2022
↑ Winther, Truls Olav (6. juli 2021). «Jean-Paul Sartre». Store norske leksikon (på norsk bokmål).

Denne artikkelen bygger på «Jean-Paul Sartre» frå Wikipedia på dansk, den 13. oktober 2022.

[1] «Jean-Paul Sartre | Biography, Ideas, Existentialism, Being and Nothingness, & Facts | Britannica», www.britannica.com (på engelsk), henta 13. oktober 2022

[2] «Jean-Paul Sartre», www.gyldendal.no (på norsk bokmål), henta 13. oktober 2022

[3] «Frihetens psykologi», Psykologisk.no (på norsk bokmål), 19. mars 2020, henta 13. oktober 2022

[4] Winther, Truls Olav (6. juli 2021). «Jean-Paul Sartre». Store norske leksikon (på norsk bokmål).

[1]

[2]

[3]

[4]

Jean-Paul Sartre

Statsborgarskap	Frankrike
Fødd	21. juni 1905 Paris
Død	15. april 1980 (74 år) 14. arrondissement
Yrke	skodespelforfattar, kunnskapsteoretiker, romanforfattar, manusforfattar, biograf, litteraturkritikar, essayist, motstandskjempar, politisk skribent, skribent, filosof, fredsaktivist, kommentator, intellektuell, sosiolog, songtekstforfattar
Språk	fransk
Medlem av	American Academy of Arts and Sciences
Religion	ateisme
Far	Jean-Baptiste Sartre
Ektefelle	ingen verdi
Partnar	Simone de Beauvoir, Michelle Vian, Wanda Kosakiewicz, Olga Kosakiewicz
Jean-Paul Sartre på Commons

v d e Nobelprisvinnarar i litteratur
1901–1925	Prudhomme (1901) • Mommsen (1902) • Bjørnson (1903) • Mistral, Echegaray (1904) • Sienkiewicz (1905) • Carducci (1906) • Kipling (1907) • Eucken (1908) • Lagerlöf (1909) • Heyse (1910) • Maeterlinck (1911) • Hauptmann (1912) • Tagore (1913) • Inga utdeling i 1914. • Rolland (1915) • von Heidenstam (1916) • Gjellerup, Pontoppidan (1917) • Inga utdeling i 1918. • Spitteler (1919) • Hamsun (1920) • France (1921) • Benavente (1922) • Yeats (1923) • Reymont (1924) • Shaw (1925)
1926–1950	Deledda (1926) • Bergson (1927) • Undset (1928) • Mann (1929) • Lewis (1930) • Karlfeldt (1931) • Galsworthy (1932) • Bunin (1933) • Pirandello (1934) • Inga utdeling i 1935. • O’Neill (1936) • du Gard (1937) • Buck (1938) • Sillanpää (1939) • Inga utdeling i 1940–1943. • Jensen (1944) • Mistral (1945) • Hesse (1946) • Gide (1947) • Eliot (1948) • Faulkner (1949) • Russell (1950)
1951–1975	Lagerkvist (1951) • Mauriac (1952) • Churchill (1953) • Hemingway (1954) • Laxness (1955) • Jiménez (1956) • Camus (1957) • Pasternak (1958) • Quasimodo (1959) • Perse (1960) • Andrić (1961) • Steinbeck (1962) • Seferis (1963) • Sartre (1964) • Sjolokhov (1965) • Agnon, Sachs (1966) • Asturias (1967) • Kawabata (1968) • Beckett (1969) • Solzjenitsyn (1970) • Neruda (1971) • Böll (1972) • White (1973) • Johnson, Martinson (1974) • Montale (1975)
1976–2000	Bellow (1976) • Aleixandre (1977) • Singer (1978) • Elytis (1979) • Miłosz (1980) • Canetti (1981) • García Márquez (1982) • Golding (1983) • Seifert (1984) • Simon (1985) • Soyinka (1986) • Brodsky (1987) • Mahfouz (1988) • Cela (1989) • Paz (1990) • Gordimer (1991) • Walcott (1992) • Morrison (1993) • Ōe (1994) • Heaney (1995) • Szymborska (1996) • Fo (1997) • Saramago (1998) • Grass (1999) • Gao (2000)
Frå 2001	Naipaul (2001) • Kertész (2002) • Coetzee (2003) • Jelinek (2004) • Pinter (2005) • Pamuk (2006) • Lessing (2007) • Le Clézio (2008) • Müller (2009) • Vargas Llosa (2010) • Tranströmer (2011) • Mo (2012) • Munro (2013) • Modiano (2014) • Aleksijevitsj (2015) Dylan (2016) • Ishiguro (2017) • Tokarczuk (2018, delt ut i 2019) • Handke (2019) • Glück (2020) • Gurnah (2021) • Ernaux (2022) • Fosse (2023)