Blackstar

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Hopp til navigering Hopp til søk
Blackstar
Studioalbum av David Bowie
David Bowie – Blackstar.jpg
Utgjeve 8. januar 2017
Innspelt Januar til mai 2015
Studio The Magic Shop og Human Worldwide i New York City
Sjanger
Lengd 41:14
Selskap
Produsent
David Bowie-kronologi
Five Years (1969–1973)
(2015) 		Blackstar Who Can I Be Now? (1974–1976)
(2016)
Studioalbum av David Bowie-kronologi
The Next Day
(2013) 		Blackstar
Singlar frå Blackstar
  1. «Blackstar»
    Utgjeve: 19. november 2015
  2. «Lazarus»
    Utgjeve: 17. desember 2015
  3. «I Can't Give Everything Away»
    Utgjeve: 6. april 2016

Blackstar (skrive ★)[1] er det 25. og siste studioalbumet til den engelske musikaren David Bowie. Det kom ut verda over 8. januar 2016, same dagen som 69-årsdagen hans, på selskapet hans ISO, Columbia Records og Sony Music. Albumet vart i stor grad spelt inn i løyndom mellom The Magic Shop og Human Worldwide Studios i New York City med den mangeårige medprodusenten til Bowie, Tony Visconti, og ei gruppe lokale jazzmusikarar, som bestod av saksofonisten Donny McCaslin, pianisten Jason Lindner, bassisten Tim Lefebvre og trommeslagaren Mark Guiliana. Gitaristen Ben Monder vart med ensemblet for den siste innspelingsøkta, medan James Murphy frå LCD Soundsystem bidrog med perkusjon. Albumet er meir eksperimentelt enn føregangaren The Next Day, og kombinerte kunstrock med ulike stilar av jazz.

For albumet fann Bowie inspirasjon frå elektroniske grupper som Boards of Canada og hip hop-artistar som Kendrick Lamar og Death Grips. Albumet inneheld nyinnspelte versjonar av to songar, «Sue (Or in a Season of Crime)» og «'Tis a Pity She Was a Whore», som begge opphavleg vart gjevne ut i 2014. Før albumet kom ut kom singlane «Blackstar» og «Lazarus», som det begge vart laga musikkvideoar til. Plateomslaget, designa av Jonathan Barnbrook, består av ei stor svart stjerne med fem stjernesegment i botnen som stavar ordet Bowie.

To dagar etter albumet kom ut døydde Bowie av leverkreft. Det var ikkje offentleg kjend at han var sjuk før han døydde. Visconti har fortalt at Bowie meinte at det skulle bli svanesongen hans og ei «avskjedsgåve» til fansen før han døydde. Då det kom ut vart albumet kritikarrost og ein stor salssuksess. Det toppa albumlistene i mange land etter Bowie døydde og vart det einaste Bowie albumet som nokon gjekk til topps på amerikanske Billboard 200. Albumet låg på førsteplassen av UK Albums Chart i tre veker. Det var det femte bestseljande albumet det året verda over. Det har sidan selt til gull- og platinaplate i høvesvis USA og Storbritannia.

Albumet vann Grammyprisen for beste alternative musikkalbum, beste lydteknikar av ikkje-klassisk musikk og beste plateomslag, medan tittelsporet vann prisen for beste rockesong og beste rockeframføring. Albumet fekk òg prisen som årets album i under Brit Award i 2017. Det vart oppført som eit av dei beste albuma i 2016 og seinare for heile 2010-åra i mange publikasjonar. I åra etter Bowie døydde har Blackstar blitt omtalt som eit av dei beste albuma til Bowie i mange publikasjonar og det vart inkludert i 2018-utgåva av Robert Dimery-boka 1001 Albums You Must Hear Before You Die.

Bakgrunn og innspeling[endre | endre wikiteksten]

David Bowie spelte inn Blackstar medan han var sjuk av leverkreft.[2] Som for det førre albumet hans, The Next Day (2013), føregjekk innspelinga i løyndom i The Magic Shop og Human Worldwide Studios i New York City, der Bowie og den mangeårige samarbeidspartnaren Tony Visconti var produsentar.[3][4] Bowie byrja å skrive og lage demoar for songane på Blackstar så snart innspelinga for The Next Day var over. To songar, «Sue (Or in a Season of Crime)» og «'Tis a Pity She Was a Whore», var gjevne ut tidlegare, men vart spelt inn på ny for Blackstar.[5] Tittelen på sistnemnde kom frå 'Tis Pity She's a Whore, eit skodespel frå 1600-talet av den engelske dramatikaren John Ford.[6] Songen «Lazarus» vart nytta i Off-Broadway-musikalen tilBowie, med same namn.[7]

Bandet som spelte på Blackstar.
Øvst: Donny McCaslin, Jason Lindner
Nedst: Tim Lefebvre, Mark Guiliana

Bowie henta inn ein lokal jazzkvartett frå New York leia av saksofonisten Donny McCaslin, i tillegg til andre musikarar som trommeslagaren Mark Guiliana, pianisten Jason Lindner og bassisten Tim Lefebvre,[8][9] for å akkompagnere seg på innspelingane.[10] McCaslin og Guiliana hadde tidlegare spelt på den originale versjonen av «Sue».[11] Musikarane fekk tilsendt demoar frå Bowie i desember 2014 for å førebu innspelinga på nyåret. Visconti sa til Mojo: «Om me hadde brikt dei tidlegare musikarane hans, hadde dei vore rockefolk som spelte jazz...Å ha jazzfolk som speler rock snur det heile oppned.»[10] Lefebvre sa seinare at kjemien i bandet gjorde innspelingane mykje enklare. Bowie visste nøyaktig kva han ville ha, så Lefebvre kjende seg spesiell sidan Bowie valte eit band som var ei «eining» og ikkje ei tilfeldig samling av studiomusikarar. Bowie oppfordra òg bandet til å prøve nye ting og eksperimentere med idear. Lindner sa til Rolling Stone «Han gav oss fridom til å verkeleg berre spele, på eit vis vere oss sjølve, og om me høyrde noko spesielt, å prøve det ut.»[12] Visconti gav alltid ros til bandet og sa «Dei kan spele kva som helst på sparket».[13]

Innspelinga byrja i The Magic Shop den første veka av 2015. Den første dagen i studio møtte Lefebvre og Lindner Bowie, Visconti og lydteknikaren Kevin Killen for første gongen, før dei gjekk rett til arbeid.[13] I følgje biografen Nicholas Pegg vart det meste av rytmespora spelte inn på første eller andre forsøk. Spora for både Blackstar og musikalen Lazarus vart spelte inn: «Lazarus» og «When I Met You» vart spelte inn 3. januar, etterfølgd av nyinnspelinga av «'Tis a Pity She Was a Whore» to dagar seinare og «No Plan» den 7. januar.[13] I løpet av veka feira Bowie 68-årsdagen sin. Kona hans Iman vitja han i studio og bandet spelte ei avantgarde utgåve av «Happy Birthday». Etter innspelingsøktene i januar, skjedde dei vidare innspelingane i blokker. I følgje Pegg, varte dei fire til seks dagar kvar, i den første veka av februar og den tredje veka av mars. Bowie sende demoar på epost til musikarane før kvar økt.[14] Bandet var visstnok ikkje klar over helseproblema til Bowie - i følgje McCaslin arbeidde bandet med Bowie «i røynda frå 11 til 16 kvar dag», og Lefebvre sa at «det såg aldri ut for oss som at han var sjuk».[15]

Ben Monder kom inn i bandet for mars-innspelingane som ein ekstra gitarist.

James Murphy frå LCD Soundsystem var i studio under den andre innspelingsblokka. Arbeidet hans på Arcade Fire sitt Reflektor inspirerte Bowie til å skape ein remiks av «Love Is Lost» for The Next Day Extra. Nyinnspelinga av «Sue (Or In a Season of Crime)» fann stad 2. februar (med Murphy på perkusjon), medan «Girl Loves Me» vart spelt inn ein dag seinare, «Someday» den 4. februar og «Dollar Days» den 6. februar.[16] «Dollar Days» vart skapt utan at det fanst ein demo først. McCaslin sa seinare at Bowie ein dag «berre tok opp gitaren ... han hadde denne vesle ideen, og me lærte oss songen der og då i studio.»[6] For innspelingane i mars fekk bandet med seg jazzgitaristen Ben Monder, som spelte på den originale innspelinga av «Sue». Tittelsporet vart spelt inn 20. mars, og «I Can't Give Everything Away» dagen etter, og «Killing a Little Time» og ei nyinnspeling av «Someday» (no kalla «Blaze») den 23. mars. Ekstra lydspor vart spelt inn dagen etter.[16] Sjølv om Bowie song vokalen live medan bandet spelte i The Magic Shop, drog han og Visconti til Human Worldwide studio i april for å spele inn vokalen hans på ny.[17] Det meste av vokalen vart spelt inn frå starten av mellom april og mai, sjølv om noko vokal frå The Magic Shop-innspelingane, inkludert delar av «I Can't Give Everything Away» og all vokal for «No Plan» vart verande. Den endelege mastermiksen er tilskriven den engelske lydteknikaren Tom Elmhirst, sjølv om Bowie og Visconti hadde oversyn med miksinga.[17]

Komposisjon og påverknad[endre | endre wikiteksten]

I følgje Visconti prøvde han og Bowie med vilje «å unngå rock'n'roll» då dei lagde albumet. Dei lytta til rapperen Kendrick Lamar og albumet hans To Pimp a Butterfly frå 2015 under innspelinga og omtalte det som ei inspirasjonskjelde.[18] I ein diskusjon om albumet sa Visconti «Me enda ikkje opp med noko slikt, men me elska at Kendrick var så fordomsfri og han gjorde ikkje ei streit hip-hop-plate. Han kastet alt inn der, og det var akkurat det me ønskte å gjere.»[19] Den elektroniske duoen Boards of Canada og den eksperimentelle hip hop-trioen Death Grips er òg blitt omtalte som inspirasjonskjelder.[18][20] I følgje Pegg var eit anna album Bowie lytta til under innspelingane D'Angelo sitt Black Messiah (2014), som bestod av ei blanding av soul, jazz og funk som kan minne om det Bowie gjorde på «Sue (Or in a Season of Crime)».[19]

James Murphy frå LCD Soundsystem spelte perkusjon på «Sue (Or in a Season of Crime)» og «Girl Loves Me».[19]

Musikken på Blackstar er blitt skildra som ei blanding av kunstrock,[21][22] jazz,[22][23] eksperimentell jazz,[24][25] frijazz,[21] og eksperimentell rock,[26] i tillegg til element av industriell rock, folk-pop og hip hop.[27] Bryan Wawzenek i Ultimate Classic Rock skreiv at det var det mest eksperimentelle albumet hans på mange år.[28] Saksofonen var det første instrumentet Bowie lærte å spele. Han lytta mykje til jazz i ungdomstida[29][30][31] og hadde stundom arbeidd med jazzmusikarar tidlegare. Trommeslagaren Joey Baron spelte på Outside (1995) og trompetisten Lester Bowie hadde ein kort solo på «Jump They Say» (1993).[32][33]}} Tittelsporet inneheld element av nu jazz,[34] medan han går gjennom ein drum and bass-aktig rytme, ein acid house-inspirert del i instrumentalen, ein saksofonsolo og ein blues-aktig seksjon i lågare tempo.[35][36] Med ei lengd på ti minutt var et opphavleg to separate melodiar som vart slått saman til eitt enkelt stykke.[6][37] Andy Greene i Rolling Stone sa om nyinnspelinga av «'Tis a Pity She Was a Whore» var «driven av ein hip hop-rytme og friform-saksofon»,[6] i motsetnad til originalen, som av Dalton vart skildra som «ein drivande, brølande, tung elektronisk vegg av lyd.»[24] «Lazarus» er av Pegg skildra som «ein intens, grublande klagesong». Sjølv om somme kritikarar meinte at songen vart langtekkeleg,[26][24] meinte Pegg det var ein av «mest lysande augneblikka» på albumet.[38] Sjølv om den originale versjonen av «Sue (Or in a Season of Crime)» hadde mykje blåseinstrument og eit bebop-jazz-arrangement, skreiv Stephen Dalton i Classic Rock at nyinnspelinga «kjendest skarpare, tettare og tyngre», med funkrockaktige gitarlinjer og «perkussive gys».[24] «Girl Loves Me» vart framført med synthesiser, «akrobatisk» trommespeling, strykarar og «sprettande» bass.[26][39] «Dollar Days», det sjette sporet, inneheld ein saksofonsolo og eit arrangement som Dalton meinte minna om Bowie på Young Americans (1975).[24] Biografen Chris O'Leary meinte «Dollar Days» har «det svulstigaste arrangementet» på albumet.[40] På det siste sporet, «I Can't Give Everything Away», speler Bowie ein munnspelsolo liknande den han spelte på den instrumentale «A New Career in a New Town» på albumet Low i 1977.[41]

Billboard og CNN skreiv at tekstane til Bowie verka å ta tak i den foreståande døden hans,[42][43] og CNN noterte at albumet «avslører ein mann som ser ut til å slite med si eiga døying».[42] Tittelsporet inneheld tekstlinjene: «Something happened on the day he died / Spirit rose a metre and stepped aside / somebody else took his place, and bravely cried, 'I'm a blackstar, I'm a blackstar'»; Jesse Kinos-Goodin i CBC Music meinte at desse linjene representerte Bowie som reflekterer over livet sitt og hans foreståande død.[21] «Lazarus» inneheld linjene «Look up here, I'm in heaven / I've got scars that can't be seen», som stod på trykk i mange publikasjonar etter Bowie døydde den 10. januar.[44] «Girl Loves Me» inneheld nadsat, eit oppdikta språk skapt av Anthony Burgess for romanen A Clockwork Orange i 1962, der det vart nytta ofte.[45] Det inneheld òg polari, ein type slang ofte brukt i England av homoseksuelle menn på midten av 1900-talet.[6] Refrenget inneheld linja «Where the fuck did Monday go?», som av Pegg vart tolka som den typen desperasjon ein mann som veit at tida er i ferd med å renne ut kunne ha kjent.[39] «Dollar Days» inneheld teksten «don't believe for just one second I'm forgetting you — I'm trying to, I'm dying to/too», som Pegg og O'Leary skreiv var eit særs mørkt ordspel.[40][46] «I Can't Give Everything Away» inneheld linjene «Seeing more and feeling less / Saying no but meaning yes / This is all I ever meant / That's the message that I sent», som fekk Neil McCormick i The Daily Telegraph til å tenke på songen som eit punkt der «Bowie høyrest ut som han slit med sitt eige mysterium.»[47]

Plateomslag[endre | endre wikiteksten]

Plateomslaget for Blackstar vart designa av Jonathan Barnbrook, som òg hadde designa omslaga til Heathen (2002), Reality (2003) og The Next Day. Stjerna på omslaget er tilskriven NASA i CD-heftet.[4] Dei fem stjernesegmenta under hovudstjerna skal forme ordet «BOWIE» i stiliserte bokstavar.[48] På vinylomslaget, i svart, er stjerna skoren ut og syner plata (med ein heilt svart etikett) under. Når plata er fjerna syner det svarte papiret bak utskjeringa eit løynd bilete av eit stjernefelt når omslaget vert heldt opp mot eit lys. Det tok meir enn fire månader før fansen oppdaga denne effekten. Designeren hefta der var mange andre overraskingar skjulte i plateomslaget til LP-utgåva.[49][50] Musikkskribentar skreiv at ein «svartstjerne-lesjon,» vanlegvis er noko ein finn i eit bryst, og som indikerer visse typar kreft.[51][52] Omslaget er det første og einaste Bowie-omslaget som ikkje har eit bilete av artisten sjølv.[53] Etter Bowie døydde, frigav Barnbrook designelementa til Blackstar under ein Creative Commons NonCommercial-ShareAlike-lisens.[54]

Utgjeving[endre | endre wikiteksten]

Tittelsporet på albumet vart gjeven ut som den første singelen frå albumet den 19. november 2015[55] og brukt som opningsmusikk for fjernsynsserien The Last Panthers.[56] Sporet var opphavleg over 11 minuttar langt, men Bowie og Visconti korta han ned til 9:57 då dei fann ut at iTunes ikkje posta digitale singlar for individuelt sal som var over 10 minuttar lange. Sjølv om Visconti meinte at denne regelen var «fullstendig tullete», insisterte Bowie på å gje songen ut på singel, og ønskte ikkje å ha både ein album- og ein singelversjon, sidan det «vert forvirrande».[6][57] Musikkvideoen for «Blackstar», filma i september 2015 i eit studio i Brooklyn,[58] er ein surrealistisk ti minuttar kortfilm regissert av Johan Renck (som regisserte The Last Panthers). Han syner ei kvinne med ein hale, spelt av Elisa Lasowski,[59] som oppdagar ein daud astronaut og tar den juvel-besette hovudskallen hans til ein eldgamal utanomjordisk by. Beina til astronauten flyt mot ei solformørking, medan ein krins av kvinner utfører eit ritual med skallen i sentrum av byen.[60] Kortfilmen vann prisen for beste regi under MTV Video Music Awards i 2016.[61]

Den andre singelen «Lazarus» kom ut 17. desember 2015 for digital nedlasting, og fekk verdspremiere på BBC Radio 6 Music-programmet Steve Lamacq Show same dagen.[62] Musikkvideoen for «Lazarus» vart filma i november 2015 i eit studio i Brooklyn, igjen regissert av Renck,[63] og kom ut 7. januar 2016, dagen før albumet kom ut. Han syner Bowie bandasjert over hovudet med knappar sydd på som auge, liggande på dødsleiet sitt.[21] Videoen vart nominert til tre prisar: Beste regi, beste kinematografi og beste klipp under MTV Video Music Awards i 2016.[64]

Blackstar kom ut 8. januar 2016, same dagen som 69-årsdagen til Bowie, på selskapet hans ISO, Columbia Records og Sony Music.[65][66][67] To dagar seinare, den 10. januar, døydde Bowie av leverkreft. Sjukdomen var blitt halde skjult for ålmenta fram til då. Visconti sa at Bowie planla albumet som sin svanesong og ei «avskjedsgåve» til fansen før han døydde.[2] Berre få dagar etter albumet kom ut var nettbutikken Amazon.com mellombels utseld for både CD- og LP-utgåvene.[68] Den tredje og siste singelen, «I Can't Give Everything Away», kom ut posthumt den 6. april 2016.[69]

Ein EP, No Plan, kom ut 8. januar 2017, på det som ville ha vore 70-årsdagen til Bowie.[70] Utanom «Lazarus», inneheld EP-en tre songar, «No Plan», «Killing a Little Time» og «When I Met You», som vart spelte inn under innspelinga av Blackstar, men som ikkje kom med på albumet og sidan kom ut på albumet for musikalen Lazarus i oktober 2016.[70][71] I 2018 spelte Jon Culshaw Bowie i BBC-radioteateret The Final Take: Bowie in the Studio, ei oppdikta soge om Bowie som arbeider på albumet og ser attende på livet sitt.[72]

Sal[endre | endre wikiteksten]

Blackstar var alt på veg til toppen av UK Albums Chart før dødsfallet til Bowie vart kjend den 10. januar 2016, i følgje Official Charts Company.[73] Albumet gjekk rett inn på toppen av lista etter å ha selt 146 000 eksemplar den første veka[74] (ei veke då fire andre Bowie-album gjekk inn på topp 10 og ytterlegare sju andre låg på topp 40. Dette tangerte rekorden til Elvis Presley.[75] Albumet vart dermed det tiande albumet hans som nådde toppen av albumlista i Storbritannia.[76] Albumet låg tre veker på toppen av lista,[77] og gjekk ned til andreplassen bak eit anna Bowie-album, samleplata Best of Bowie (2002), som vart det første albumet nokon gong som gjekk til toppen i Storbritannia på grunn av strøyming.[77] I januar 2018 hadde albumet selt 446 000 eksemplar i Storbritannia.[78] Bowie var den bestseljande artisten på vinyl i 2016 i Storbritannia, med fem album på topp 30, inkludert Blackstar somdet bestseljande albumet på vinyl det året. Det selde dobbelt så mange eksemplar som det bestseljande vinylalbumet frå året før, Adele sitt 25.[79]

I USA gjekk albumet rett inn på førsteplassen på den amerikanske Billboard 200-lista og selde 181 000 eksemplar den første veka.[80] Det var den første Bowie-plata som nådde toppen av lista i USA og det beste vekessalet han hadde hatt der.[81][82] Det vart det 14. bestseljande albumet i USA i 2016 med 448 000 selde eksemplar i løpet av året.[83] Albumet nådde òg toppen i 24 land, andreplassen i Hellas[84] og Mexico,[85] fjerdeplassen i Ungarn,[86] og femteplassen i Japan.[87] Det har sidan selt til gullplate i Tyskland, New Zealand, Portugal, Spania, Sverige og USA, og til platinaplate i Australia, Austerrike, Belgia, Canada, Danmark, Frankrike, Italia, Polen, Sveits og Storbritannia, og dobbelplatina i Nederland. I følgje International Federation of the Phonographic Industry (IFPI) var albumet det femte mest selde albumet det året verda over.[88] I april 2017 hadde det selt meir enn 1,9 millionar eksemplar.[89]

Mottaking[endre | endre wikiteksten]

Meldingar
Samla karakter
KjeldeKarakter
Metacritic87/100[91]
Karakter
KjeldeKarakter
AllMusic5/5 starsStar full.svgStar full.svgStar full.svgStar full.svg[92]
The A.V. ClubA−[93]
The Daily Telegraph5/5 starsStar full.svgStar full.svgStar full.svgStar full.svg[47]
Entertainment WeeklyA−[94]
The Guardian4/5 starsStar full.svgStar full.svgStar full.svgStar empty.svg[95]
The Independent4/5 starsStar full.svgStar full.svgStar full.svgStar empty.svg[96]
NME4/5[97]
Pitchfork8.5/10[98]
Rolling Stone4/5 starsStar full.svgStar full.svgStar full.svgStar empty.svg[99]
Spin7/10[100]

Blackstar vart kritikarrost då det kom. På Metacritic har albumet ein gjennomsnittleg score på 87 av 100 basert på 43 meldingar.[91] Rolling Stone-kritikaren David Fricke kalla Blackstar «ein rikosjett av teksturell eksentrisitet og tekstar med biletglimt».[99] Andy Gill i The Independent rekna plata som «det meste ekstreme albumet i heile karrieren til Bowie», og skreiv at «Blackstar er så langt borte frå pop som han nokon gong har gått.»[96] Jon Pareles i The New York Times skildra albumet som «samstundes kjensleladd og kryptisk, strukturert og spontant og framfor alt forsettleg, nektar å imøtekomme forventningane til radiostasjonar eller fans».[101] The Daily Telegraph-skribenten Neil McCormick hylla Blackstar som eit «ekstraordinært» album som «antydar at Bowie, til liks med ein moderne Lazarus i pop, verkeleg er attende frå den andre sida.»[47] Alexis Petridis frå The Guardian hylla albumet og kalla det «eit rikt, djupt og merkeleg album som kjennest som om Bowie rører seg uroleg framover, med auga retta fram: posisjonen der han alltid har laga den beste musikken sin.»[95] I ei positiv melding for Exclaim!, skreiv Michael Rancic at Blackstar er «ei definerande utsegn frå nokon som ikkje er interessert i å leve i fortida, men heller, for første gang på ei stund, ventar på at alle andre skal ta igjen».[102]

I ei melding for Q skreiv Tom Doyle «Blackstar er ei meir konsis utsegn enn The Next Day og eit langt, langt meir spanande.»[22] NME-kritikaren Sam Richards skreiv at Bowie hadde opprettheldt hans «formidable rekord med å finne opp seg sjølv på ny» på ein «travel, forvirrande og tidvis vakker plate», og la til at «ein av dei få tryggingane me kan ta frå dette rastlause, hjarterå spennande albumet er at David Bowie er positivt allergisk mot ideen om arverock.»[97] Chris Gerard i PopMatters kalla albumet «eineståande i den unike stilen og stemninga si», og skildra det som «rart og majestetisk hovudmusikk spunne frå månedagdraumar og laga for å glida inn og ut av livet.»[103] Leah Greenblatt i Entertainment Weekly meinte albumet var det beste Bowie hadde laga på mange år. I ei melding publisert før han døydde skreiv Greenblatt at albumet hadde nok tema og bilete til at ville kome til å «truleg dissekere det i dagevis eller til og med vekesvis.»[94] I ei melding skriven før Bowie døydde skreiv Ryan Dombal i Pitchfork: «Denne torturerte udødelegheita er ingen gimmick: Bowie vil leve vidare lenge etter at mannen er død. For augneblinken får han likevel mest mogleg ut av den siste gjenoppvakinga si, og legg til myta medan han framleis kan halde på ho.»[98] Barry Walters i NPR skreiv om albumet dagen etter Bowie døydde og meinte at albumet «resonnerer nettopp fordi det favoriserer kjensler framfor meining.» Walters meinte at albumet er «så oppsiktsvekkande» fordi det minner lyttaren på at sjølv om Bowie for lengst har passert toppen, er det nesten som om han aldri forlet han. Han konkluderte med at «sjølv medan han stirra på døden, snudde han påstanden sin frå « Station to Station» frå så mange år sidan: Det er aldri for seint å vere takknemleg.»[104] I The A.V. Club, der albumet vart kåra til det beste i 2016, skreiv Sean O'Neal om Blackstar som «eit lydmessig eventyrleg album som viser at Bowie alltid var eit skritt føre - der han no vil bli verande for alltid.»[105]

Etter Bowie døydde rangerte Bryan Wawzenek i Ultimate Classic Rock Blackstar som det 12. beste albumet til Bowie, og skildra det som eit tilbakeblikk på Berlintrilogien hans. Sjølv om han meinte det ikkje var like «tilgjengeleg» som The Next Day, og han rekna det som ein «flott leier» og «ei passande avslutning på ein av dei mest innverknadsrik karrierane i rocken.»[28] I 2018 rangerte Consequence of Sound albumet som det åttande beste til Bowie og skreiv «Dette er ei av dei mest dynamiske utgjevingane til Bowie og ein modig utløysing av ein ny kreativ vind.» Med ros for den eksperimentelle naturen og teksten, konkluderte Lior Phillips at «Det er ei oppsiktsvekkande påminning om at den einaste måten Bowie kan overskrida 49 år med kunst, er ved å lausriva seg frå Superstjerna han hadde vorte og forvandla seg til ein heilt ny ting.»[106] Albumet vart inkludert i 2018-utgåva av Robert Dimery-boka 1001 Albums You Must Hear Before You Die.[107] Pitchfork rangerte seinare albumet som eit av dei beste frå 2010-åra og kalla det «eit fantastisk farvel til publikummet hans.»[108]

Lovord[endre | endre wikiteksten]

Blackstar vart kåra til eit av dei beste albuma i 2016 i fleire publikasjonar.[109] Albumet vart nominert til Top Rock Album-prisen under Billboard Music Awards i 2016,[110] men tapte til slutt for Blurryface av Twenty One Pilots. Mot slutten av 2016 dukka Blackstar opp på mange lister rangert av kritikarar over dei beste albuma det året. I følgje Metacritic var det ingen andre album som fekk høgare score i 2016.[111][112] Under Grammyprisen i 2017 vann albumet prisar for beste alternative musikkalbum, beste plateomslag og beste lydteknikar for ikkje-klassisk musikk.[113] I tillegg vann tittelsporet prisen for beste rockesong og beste rockeframføring.[113] Blackstar vart seinare vurdert som eit av dei beste albuma frå 2010-åra i fleire publikasjonar, inkludert Billboard,[114] Consequence of Sound,[115] NME,[116] Pitchfork,[108] Rolling Stone,[117] Slant Magazine[118] og Stereogum.[119]

Prisar for Blackstar
Publikasjon Vurdering Plassering Ref.
The A.V. Club 20 Best Albums of 2016
1
[105]
Billboard The 100 Greatest Albums of the 2010s
49
[114]
Chicago Tribune Top Albums of 2016
10
[120]
Consequence of Sound Top 50 Albums of 2016
3
[121]
The 100 Top Albums of the 2010s
17
[115]
The Guardian 100 Best Albums of the 21st Century
24
[122]
The Independent Best Albums of 2016
17
[123]
Mojo The Best of 2016
1
[124]
The New York Times The Best Albums of 2016
2
[125]
Newsweek Best Albums of 2016
1
[126]
NME NMEMal:'s Albums of the Year 2016
6
[127]
The Best Albums of The Decade: The 2010s
13
[116]
Paste 50 Best Albums of 2016
1
[128]
Pitchfork The 50 Best Albums of 2016
4
[129]
The 200 Best Albums of the 2010s
37
[108]
Q QMal:'s Top 50 Albums of the Year 2016
1
[130]
Rolling Stone 50 Best Albums of 2016
2
[131]
Readers' Poll: 10 Best Albums of 2016
1
[132]
100 Best Albums of the 2010s
5
[117]
The Skinny Top 50 Albums of 2016
7
[133]
Slant Magazine The 100 Best Albums of the 2010s
39
[118]
Stereogum The 50 Best Albums of 2016
5
[134]
The 100 Best Albums of the 2010s
15
[119]
Uncut Top 75 Best Albums of 2016
1
[135]
Variance 50 Best Albums of 2016
2
[136]
The Village Voice Pazz & Jop Music Critics' Poll
1
[137]
The Wire Top 50 Releases of 2016
1
[138]

Innhald[endre | endre wikiteksten]

Alle songar er skrivne av David Bowie, utanom der andre er nemnde.

Nr.TittelLåtskrivar(ar)Lengd
1.«Blackstar» 9:57
2.«'Tis a Pity She Was a Whore» 4:52
3.«Lazarus» 6:22
4.«Sue (Or in a Season of Crime)»musikk av Bowie, Maria Schneider, Paul Bateman og Bob Bhamra4:40
5.«Girl Loves Me» 4:52
6.«Dollar Days» 4:44
7.«I Can't Give Everything Away» 5:47
Total lengd:41:14
Digital bonusmateriale
Nr.TittelLengd
8.«Blackstar» (video)10:00
Total lengd:51:14

«Sue (Or in a Season of Crime)» inneheld element frå «Brand New Heavy» av Plastic Soul, skriven av Bateman og Bhamra. Etternamnet på sistnemnde vert feilstava «Bharma» i plateomslaget.[4]

Medverkande[endre | endre wikiteksten]

Medverkande i følgje plateomslaget til Blackstar.[4]

Musikarar

Produksjon

  • David Bowie – produksjon og miksing
  • Tony Visconti – produksjon, miksing, lydteknikar
  • Tom Elmhirst – final master-miksing
  • Joe LaPorta – mastering
  • Kevin Killen – lydteknikar
  • Kabir Hermon – assisterande lydteknikar
  • Erin Tonkon – assisterande lydteknikar
  • Joe Visciano – mikseassistent

Kunst

  • Barnbrook – albumdesign
  • Jimmy King – fotografi
  • Johan Renck – fotografi («Dollar Days»-bilete)
  • NASA – stjernebilete

Salslister[endre | endre wikiteksten]

Vekeslister[endre | endre wikiteksten]

Vekeslister for Blackstar
Liste (2016) Plassering
Australske album (ARIA)[139] 1
Austerrikske album (Ö3 Austerrike)[139] 1
Belgiske album (Ultratop Flandern)[139] 1
Belgiske album (Ultratop Vallonia)[139] 1
Kanadiske album (Billboard)[140] 1
Kroatiske utanlandske album (IFPI)[141] 1
Tsjekkiske (IFPI Czech Republic)[142] 1
Den danske albumlista (Hitlisten)[139] 1
Nederlandske album (MegaCharts)[139] 1
Finske album (Suomen virallinen lista)[143] 1
Den franske albumlista (SNEP)[139] 1
Tyske album (Offizielle Top 100)[144] 1
Greske album (IFPI Greece)[84] 2
Ungarske album (MAHASZ)[86] 4
Irske album (IRMA)[145] 1
Italienske album (FIMI)[146] 1
Japanske album (Oricon)[87] 5
Mexicanske album (AMPROFON)[85] 2
Newzealandske album (RMNZ)[147] 1
Norske album (VG-lista)[148] 1
Polske album (ZPAV)[149] 1
Portugisiske album (AFP)[139] 1
Russiske album (2M)[150] 1
Skotske album (OCC)[151] 1
Sørkoreanske album (Gaon)[152] 29
Sørkoreanske album internasjonalt (Gaon)[153] 2
Spanske album (PROMUSICAE)[139] 1
Svenske album (Sverigetopplistan)[139] 1
Sveitisiske album (Schweizer Hitparade)[139] 1
Britiske album (OCC)[154] 1
US Billboard 200[80] 1
US Top Alternative Albums (Billboard)[155] 1
US Top Rock Albums (Billboard)[156] 1
US Top Tastemaker Albums (Billboard)[157] 1

Månadslister[endre | endre wikiteksten]

Månadslister for Blackstar
Liste (2016) Plassering
Argentinske månadlege album (CAPIF)[158] 2

Årslister[endre | endre wikiteksten]

Årsliste for 2016 for Blackstar
Liste (2016) Plassering
Australske album (ARIA)[159] 8
Austerrikske album (Ö3 Austerrike)[160] 6
Belgiske album (Ultratop Flandern)[161] 3
Belgiske album (Ultratop Vallonia)[162] 9
Kanadiske album (Billboard)[163] 37
Den danske albumlista (Hitlisten)[164] 17
Nederlandske album (MegaCharts)[165] 7
Den franske albumlista (SNEP)[166] 27
Tyske album (Offizielle Top 100)[167] 17
Hungarian Albums (MAHASZ)[168] 65
Italienske album (FIMI)[169] 16
Den japanske albumlista (Oricon)[170] 78
Mexicanske album (AMPROFON)[171] 94
Newzealandske album (RMNZ)[172] 6
Polske album (ZPAV)[173] 40
Sørkoreanske album internasjonalt (Gaon)[174] 39
Spanske album (PROMUSICAE)[175] 23
Den svenske albumlista[176] 20
Sveitisiske album (Schweizer Hitparade)[177] 6
UK Albums (OCC)[178] 6
US Billboard 200[179] 64
US Billboard Top Rock Albums[180] 4
Verda[181] 5
Årleg salsliste for 2017 for Blackstar
Liste (2017) Plassering
Belgiske album (Ultratop Flandern)[182] 108
Belgiske album (Ultratop Vallonia)[183] 182

Tiårsliste[endre | endre wikiteksten]

Liste (2010–19) Plassering
UK Vinyl Albums (OCC)[184] 15

Salstrofé[endre | endre wikiteksten]

Region Salstrofé Salstal
Australia (ARIA)[185] Platina 70 000^
Austerrike (IFPI Austerrike)[186] Platina 15 000x
Belgia (BEA)[187] Platina 30 000*
Canada (Music Canada)[188] Platina 80 000^
Danmark (IFPI Danmark)[189] Platina 0^
Frankrike (SNEP)[190] Platina 161,900[191]
Tyskland (BVMI)[192] Gull 100 000^
Italia (FIMI)[193] Platina 50 000*
Nederland (NVPI)[194] 2× Platina 100 000^
New Zealand (RMNZ)[195] Gull 7 500^
Polen(ZPAV)[196] Platina 20 000*
Portugal (AFP)[197] Gull 10 000x
Spania(PROMUSICAE)[198] Gull 20 000^
Sverige (GLF)[199] Gull 20 000^
Sveits(IFPI Switzerland)[200] Platina 30 000x
Storbritannia (BPI)[201] Platina 446,000[78]
USA (RIAA)[202] Gull 500 000^
Oppsummering
Worldwide 1,900,000[203]

*salstala er basert på sertifiseringa aleine
^salstala er basert på sertifiseringa aleine
xuspesifserte tal er baserte på sertifiseringa aleine

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

  1. ↑ ★ Blackstar – CD, David Bowie & Artist Arena, arkivert frå originalen 28. februar 2016, ★ (pronounced «Blackstar») 
  2. ↑ 2,0 2,1 Furness, Hannah (20. september 2021). «David Bowie's last release, Lazarus, was 'parting gift' for fans in carefully planned finale». The Daily Telegraph. London, England. Arkivert frå originalen 25. mars 2016. Henta 26. september 2021. 
  3. ↑ Holland, Eric (6. januar 2016). «Producer Tony Visconti Talks David Bowie and Blackstar». Hollandude. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Blackstar (album liner notes). David Bowie. ISO Records. 2016. 88875173862. 
  5. ↑ Fusilli, Jim (5. januar 2016). «'Blackstar' Review: Ziggy Stardust Plays Jazz». The Wall Street Journal. New York City: Dow Jones & Company. Arkivert frå originalen 6. januar 2016. Henta 6. januar 2016. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Greene, Andy (23. november 2015). «The Inside Story of David Bowie's Stunning New Album, 'Blackstar'». Rolling Stone. New York City: Wenner Media LLC. Arkivert frå originalen 22. desember 2016. Henta 25. september 2021. 
  7. ↑ «David Bowie's New Album Blackstar, Featuring 'Lazarus' Track, Out Today». Broadway World. 8. januar 2016. Arkivert frå originalen 25. januar 2016. Henta 18. januar 2016. 
  8. ↑ King, Jimmy (20. september 2021). «David Bowie Confirms New Album Blackstar Coming in January». Pitchfork. Chicago, Illinois: Condé Nast. Arkivert frå originalen 27. oktober 2015. Henta 26. oktober 2015. 
  9. ↑ Hendicott, James (20. september 2021). «Details of David Bowie's 25th album 'Blackstar' revealed». NME. London, England: Time Inc. UK. Arkivert frå originalen 24. august 2021. Henta 25. september 2021. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Pegg 2016, s. 471–472.
  11. ↑ Pegg 2016, s. 269–271.
  12. ↑ Greene, Andy (4. desember 2015). «David Bowie Keyboardist Jason Lindner on Making of 'Blackstar'». Rolling Stone. Arkivert frå originalen 12. januar 2021. Henta 25. september 2021. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Pegg 2016, s. 472.
  14. ↑ Pegg 2016, s. 472–473.
  15. ↑ Coscarelli, Joe; Paulson, Michael (10. januar 2016). «David Bowie Allowed His Art to Deliver a Final Message». The New York Times (New York City). Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Pegg 2016, s. 473.
  17. ↑ 17,0 17,1 Pegg 2016, s. 474.
  18. ↑ 18,0 18,1 «New David Bowie album, inspired by Kendrick Lamar, features LCD's James Murphy». The Guardian. London: Guardian Media Group. 24. november 2015. Arkivert frå originalen 14. september 2016. Henta 26. september 2021. 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Pegg 2016, s. 471.
  20. ↑ Britton, Luke Morgan (26. november 2015). «David Bowie's new album 'Blackstar' inspired by rap group Death Grips». NME. London: Time Inc. UK. Arkivert frå originalen 2. september 2016. Henta 23. april 2018. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 Kinos-Goodin, Jesse (10. januar 2016). «David Bowie gains immortality with Lazarus, the boldest character of his career». Canadian Broadcasting Corporation. Arkivert frå originalen 14. februar 2019. Henta 26. september 2021. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Doyle, Tom (January 2016). «David Bowie: «Blackstar»». Q (354). 
  23. ↑ McCormick, Neil (8. januar 2016). «David Bowie, Blackstar, review: 'extraordinary'». The Telegraph. London: Telegraph Media Group. Arkivert frå originalen 24. april 2018. Henta 23. april 2018. 
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 Dalton, Stephen (27. november 2015). «David Bowie: Blackstar». Classic Rock. Bath, Somerset: Future PLC. Arkivert frå originalen 6. januar 2016. Henta 26. september 2021. 
  25. ↑ Corner, Lewis (10. januar 2016). «David Bowie's new album Blackstar was his perfect goodbye message to fans». Digital Spy. London: Hearst Magazines UK. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Rayner, Ben (8. januar 2016). «David Bowie's Blackstar a nearly perfect goodbye: review». Toronto Sun. Toronto, Ontario: Postmedia. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  27. ↑ Richards, Sam (8. januar 2016). «David Bowie – 'Blackstar' Review: The NME Verdict». NME. London: Time Inc. UK. Arkivert frå originalen 4. mars 2016. Henta 26. september 2021. 
  28. ↑ 28,0 28,1 Wawzenek, Bryan (20. september 2021). «David Bowie Albums Ranked Worst to Best». Ultimate Classic Rock. Arkivert frå originalen 29. mai 2020. Henta 17. juli 2020. 
  29. ↑ «Archive on 4, David Bowie: Verbatim». BBC Radio 4. 21. september 2021. Arkivert frå originalen 8. februar 2016. Henta 26. september 2021. 
  30. ↑ Jonze, Tim (10. januar 2016). «Was David Bowie saying goodbye on Blackstar?». The Guardian. London: Guardian Media Group. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  31. ↑ Cooper, Leonie (10. januar 2016). «How David Bowie told us he was dying in the 'Lazarus' video». NME. London: Time Inc. UK. Arkivert frå originalen 18. september 2016. Henta 26. september 2021. 
  32. ↑ «David Bowie: A Different View». Modern Drummer. 20. september 2021. Arkivert frå originalen 20. juli 2020. Henta 25. september 2021. 
  33. ↑ O'Leary 2019, s. 349–350.
  34. ↑ Young, Alex (19. november 2015). «David Bowie premieres new single «Blackstar» along with an epic short film – watch». Consequence of Sound. Arkivert frå originalen 24. september 2021. Henta 24. september 2021. 
  35. ↑ McCormick, Neil (20. november 2015). «David Bowie's new song, Blackstar, review: 'Major Tom is dead. Bowie lives'». The Daily Telegraph. Arkivert frå originalen 23. september 2021. Henta 23. september 2021. 
  36. ↑ Petridis, Alexis (20. november 2015). «David Bowie's Blackstar video: a gift of sound and vision or all-time low?». The Guardian. Arkivert frå originalen 27. november 2015. Henta 23. september 2021. 
  37. ↑ Pegg 2016, s. 42.
  38. ↑ Pegg 2016, s. 152–153.
  39. ↑ 39,0 39,1 Pegg 2016, s. 96–97.
  40. ↑ 40,0 40,1 O'Leary 2019, s. 644.
  41. ↑ Rogers, Jude (20. september 2021). «The final mysteries of David Bowie's Blackstar—Elvis, Crowley and 'the villa of Ormen'». The Guardian. London: Guardian Media Group. Arkivert frå originalen 14. februar 2016. Henta 20. september 2021. 
  42. ↑ 42,0 42,1 Griggs, Brandon. «David Bowie's haunting final album hints at death». CNN. Arkivert frå originalen 14. januar 2016. Henta 20. september 2021. 
  43. ↑ Payne, Chris. «David Bowie's Final Album 'Blackstar' & 'Lazarus' Video Were Goodbye Notes». Billboard. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  44. ↑ «David Bowie death dominates newspaper headlines». BBC News. 20. september 2021. Arkivert frå originalen 30. juni 2016. Henta 25. september 2021. 
  45. ↑ Greenman, Kyle (9. januar 2016). «The Beautiful Meaninglessness of David Bowie». The New Yorker. Arkivert frå originalen 18. januar 2016. Henta 27. januar 2016. 
  46. ↑ Pegg 2016, s. 78.
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 McCormick, Neil (8. januar 2016). «David Bowie, Blackstar, review: 'extraordinary'». The Daily Telegraph. Arkivert frå originalen 24. april 2018. Henta 10. januar 2016. 
  48. ↑ «Bowie, Barnbrook and the «Blackstar» artwork». Creative Review. 26. november 2015. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 10. januar 2016. 
  49. ↑ Spice, Anton (5. mai 2016). «How I discovered a secret in Bowie's Blackstar sleeve – and how you can too – The Vinyl Factory». The Vinyl Factory. Arkivert frå originalen 2. februar 2017. Henta 26. september 2021. 
  50. ↑ Trendell, Andrew (16. november 2016). «Fans share more secrets from David Bowie's 'Blackstar' vinyl artwork». NME. Arkivert frå originalen 26. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  51. ↑ Britton, Luke Morgan (20. september 2021). «Did David Bowie name 'Blackstar' album after his own cancer lesion?». NME. Time Inc. UK. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  52. ↑ Vincent, Alice (20. september 2021). «Was David Bowie's Blackstar named after a cancer lesion?». The Daily Telegraph. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  53. ↑ Pegg 2016, s. 475.
  54. ↑ «★». www.bowieblackstar.net. Arkivert frå originalen 28. september 2019. Henta 26. september 2021. 
  55. ↑ «Amazon.com: Blackstar: David Bowie: MP3 Downloads». Henta 20. september 2021. 
  56. ↑ frå 2016-blackstar «David Bowie: 7 Things We Already Know About His 2016 Album 'Blackstar'» Check |archive-url= value (hjelp). NME. Arkivert frå frå 2016-blackstar originalen Check |url= value (hjelp) 27. oktober 2015. Henta 25. september 2021. 
  57. ↑ Pegg 2016, s. 42–43.
  58. ↑ «David Bowie's last days: an 18-month burst of creativity». The Guardian. 20. september 2021. Arkivert frå originalen 27. januar 2016. Henta 20. september 2021. 
  59. ↑ Medina, Marcie. «Elisa Lasowski, queen of 'Versailles', talks about history, television and fashion». Los Angeles Times. Arkivert frå originalen 7. august 2019. Henta 30. september 2016. 
  60. ↑ Joffe, Justin (19. november 2015). «Behind «Blackstar»: An Interview with Johan Renck, The Director of David Bowie's Ten-minute Short Film». Noisey. Arkivert frå originalen 24. november 2015. Henta 24. november 2015. 
  61. ↑ French, Megan (26. juli 2016). «David Bowie Receives Four Posthumous 2016 VMA Nominations». US Weekly. Arkivert frå originalen 15. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  62. ↑ «David Bowie launches trailer of new single Lazarus». The Guardian. 14. desember 2015. Arkivert frå originalen 5. mars 2016. Henta 18. desember 2015. 
  63. ↑ «David Bowie's last days: an 18-month burst of creativity». The Guardian. 20. september 2021. Arkivert frå originalen 27. januar 2016. Henta 20. september 2021. 
  64. ↑ French, Megan (26. juli 2016). «David Bowie Receives Four Posthumous 2016 VMA Nominations». US Weekly. Arkivert frå originalen 15. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  65. ↑ «David Bowie announces new album Blackstar for January release». BBC News. Arkivert frå originalen 25. september 2021. Henta 25. september 2021. 
  66. ↑ «David Bowie confirms 25th album will be released in January 2016». The Guardian. Arkivert frå originalen 27. oktober 2015. Henta 25. september 2021. 
  67. ↑ «Watch «Blackstar» video teaser online now». David Bowie Official Website. Arkivert frå originalen 24. september 2021. Henta 24. september 2021. 
  68. ↑ «Amazon Is Sold Out of Every David Bowie Album (And Accused of Price-Jacking)». Fuse. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  69. ↑ Young, Alex (6. april 2016). «David Bowie's longtime artist releases beautiful posthumous video for «I Can't Give Everything Away»». Consequence of Sound. Arkivert frå originalen 6. april 2016. Henta 6. april 2016. 
  70. ↑ 70,0 70,1 Young, Alex (8. januar 2017). «Final David Bowie songs collected on new EP released for his 70th birthday». Consequence of Sound. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  71. ↑ Kreps, Daniel (20. september 2021). «Watch David Bowie's Mysterious 'No Plan' Video». Rolling Stone. Arkivert frå originalen 5. januar 2018. Henta 20. september 2021. 
  72. ↑ «The Final Take: Bowie in the Studio». BBC World Service. 1. februar 2018. Arkivert frå originalen 2. februar 2018. Henta 26. september 2021. 
  73. ↑ «David Bowie on course for tenth UK chart-topping album». ITV News. Arkivert frå originalen 2016-06-11. Henta 18. juli 2020. 
  74. ↑ Myers, Justin (29. januar 2016). «David Bowie matches Elvis Presley's Official Albums Chart record». Official Charts. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  75. ↑ Copsey, Rob (20. september 2021). «How the loss of David Bowie impacted the UK charts this week». Official Charts Company. Arkivert frå originalen 18. januar 2016. Henta 20. september 2021. 
  76. ↑ Foster, Patrick (20. september 2021). «David Bowie's final album soars to number one, as ten of the artist's records hit the top 40». The Daily Telegraph. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  77. ↑ 77,0 77,1 Myers, Justin (10. februar 2016). «David Bowie sees off Sia to replace himself at Number 1». Official Charts Company. Arkivert frå originalen 23. april 2016. Henta 10. februar 2016. 
  78. ↑ 78,0 78,1 Myers, Justin (10. januar 2018). «Who would win this year's BRIT Awards if they were decided on sales alone?». Official Charts Company. Arkivert frå originalen 10. januar 2018. Henta 10. januar 2018. 
  79. ↑ «BPI Official UK Recorded Music Market Report For 2016». 3. januar 2017. Arkivert frå originalen 3. januar 2017. Henta 4. januar 2017. 
  80. ↑ 80,0 80,1 Caulfield, Keith (20. september 2021). «David Bowie's 'Blackstar' Album Debuts at No. 1 on Billboard 200 Chart». Billboard. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  81. ↑ France-Presse, Agence (18. januar 2016). «David Bowie finally tops US Billboard charts with Blackstar». The Guardian. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  82. ↑ Grein, Paul (20. desember 2016). «The Top-Selling Albums of 2016». Yahoo Music!. Arkivert frå originalen 1. mars 2017. Henta 26. september 2021. 
  83. ↑ Caulfield, Keith (20. september 2021). «David Bowie's 'Blackstar' Album Debuts at No. 1 on Billboard 200 Chart». Billboard. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  84. ↑ 84,0 84,1 «Top-75 Albums Sales Chart Week: 7/2016». IFPI Greece. Arkivert frå originalen 10. desember 2016. Henta 29. februar 2016. 
  85. ↑ 85,0 85,1 «Top Album – Semanal ( del 15 de Enero al 21 de Enero )» (på spansk). Amprofon. Arkivert frå originalen 6. juli 2016. Henta 9. februar 2016. 
  86. ↑ 86,0 86,1 "Archívum – Slágerlisták – MAHASZ – Magyar Hangfelvétel-kiadók Szövetsége". Mahasz.hu. LightMedia.
  87. ↑ 87,0 87,1 januar 2016/ "Oricon Top 50 Albums" (på japansk). Oricon.
  88. ↑ «Beyonce's 'Lemonade' Highest-Selling Album Globally in 2016; Drake Lands Top Song: IFPI». Billboard. Arkivert frå originalen 18. mai 2018. Henta 20. september 2021. 
  89. ↑ Rys, Dan (25. april 2017). «Beyonce's 'Lemonade' Highest-Selling Album Globally in 2016; Drake Lands Top Song: IFPI». Billboard (Los Angeles, California: Eldridge Industries). Arkivert frå originalen 18. mai 2018. Henta 22. februar 2018. 
  90. ↑ «Blackstar av David Bowie reviews». AnyDecentMusic?. Arkivert frå originalen 14. november 2016. Henta 26. september 2021. 
  91. ↑ 91,0 91,1 «Reviews for Blackstar av David Bowie». Metacritic. Arkivert frå originalen 27. desember 2015. Henta 27. desember 2015. 
  92. ↑ Erlewine, Stephen Thomas. «Blackstar – David Bowie». AllMusic. Arkivert frå originalen 24. april 2019. Henta 16. november 2019. 
  93. ↑ Vishnevetsky, Ignatiy (8. januar 2016). «David Bowie goes noir with the intoxicating Blackstar». The A.V. Club. Arkivert frå originalen 10. januar 2016. Henta 10. januar 2016. 
  94. ↑ 94,0 94,1 Greenblatt, Leah (8. januar 2016). «David Bowie's Blackstar: EW review». Entertainment Weekly. Arkivert frå originalen 10. januar 2016. Henta 26. september 2021. 
  95. ↑ 95,0 95,1 Petridis, Alexis (7. januar 2016). «David Bowie: Blackstar review – a spellbinding break with his past». The Guardian. Arkivert frå originalen 9. januar 2016. Henta 26. september 2021. 
  96. ↑ 96,0 96,1 Gill, Andy (22. desember 2015). «David Bowie's Blackstar – exclusive first review: A Bowie desperate to break with the past». The Independent. Arkivert frå originalen 26. desember 2015.  Den ukjende parameteren |aaccess-date= vart ignorert (hjelp)
  97. ↑ 97,0 97,1 Richards, Sam (8. januar 2016). «David Bowie – 'Blackstar' Review: The NME Verdict». NME. Arkivert frå originalen 4. mars 2016. Henta 26. september 2021. 
  98. ↑ 98,0 98,1 Dombal, Ryan (7. januar 2016). «David Bowie: Blackstar Album Review». Pitchfork. Arkivert frå originalen 7. januar 2016. Henta 26. september 2021. 
  99. ↑ 99,0 99,1 Fricke, David (23. desember 2015). «Blackstar». Rolling Stone. Arkivert frå originalen 29. desember 2015.  Den ukjende parameteren |aaccess-date= vart ignorert (hjelp)
  100. ↑ Soto, Alfred (6. januar 2016). «Review: David Bowie Remains the Original Starman on 'Blackstar'». Spin. Arkivert frå originalen 9. januar 2016. Henta 26. september 2021. 
  101. ↑ Pareles, Jon (7. januar 2016). «Review: 'Blackstar,' David Bowie's Emotive and Cryptic New Album». The New York Times. Arkivert frå originalen 9. januar 2016. Henta 26. september 2021. 
  102. ↑ Rancic, Michael (7. januar 2016). «David Bowie – Blackstar». Exclaim!. Arkivert frå originalen 9. januar 2016. Henta 26. september 2021. 
  103. ↑ Gerard, Chris (8. januar 2016). «David Bowie: Blackstar». PopMatters. Arkivert frå originalen 10. januar 2016. Henta 26. september 2021. 
  104. ↑ Walters, Barry (20. september 2021). «Review: David Bowie's 'Blackstar' Is Adventurous To The End». NPR. Arkivert frå originalen 7. april 2020. Henta 26. september 2021. 
  105. ↑ 105,0 105,1 O'Neal, Sean (4. august 2021). «The A.V. Club's 20 best albums of 2016». The A.V. Club. Arkivert frå originalen 4. august 2021. Henta 226. september 2021. 
  106. ↑ Phillips, Lior (8. januar 2018). «Ranking: Every David Bowie Album from Worst to Best». Consequence of Sound. Arkivert frå originalen 10. november 2019. Henta 17. juli 2020. 
  107. ↑ Dimery, Robert; Lydon, Michael (2018). 1001 Albums You Must Hear Before You Die: Revised and Updated Edition. London: Cassell. ISBN 978-1-78840-080-0. 
  108. ↑ 108,0 108,1 108,2 «The 200 Best Albums of the 2010s». Pitchfork. 8. oktober 2019. Arkivert frå originalen 14. desember 2018. Henta 9. oktober 2019. 
  109. ↑ Kay, Brian (March 2020). «Top 10 David Bowie Albums». Classic Rock History. Arkivert frå originalen 18. mai 2020. Henta 21. september 2021. 
  110. ↑ French, Megan (26. juli 2016). «David Bowie Receives Four Posthumous 2016 VMA Nominations». US Weekly. Arkivert frå originalen 15. september 2021. Henta 26. juli 2016. 
  111. ↑ Dietz, Jason (28. november 2016). «Best of 2016: Music Critic Top Ten Lists». Metacritic. Arkivert frå originalen 11. desember 2016. Henta 11. desember 2016. 
  112. ↑ Dietz, Jason (28. november 2016). «Music Critic Top 10 Lists – Best of 2016». Metacritic. San Francisco, California: CBS Interactive. Arkivert frå originalen 1. november 2017. Henta 21. september 2021. 
  113. ↑ 113,0 113,1 «2017 Grammy Awards: Complete List of Nominees». Los Angeles Times. 21. desember 2016. Arkivert frå originalen 226. september 2021. Henta 226. september 2021. 
  114. ↑ 114,0 114,1 Staff (19. november 2019). «The 100 Greatest Albums of the 2010s: Staff Picks». Billboard. Arkivert frå originalen 18. desember 2019. Henta 21. september 2021. 
  115. ↑ 115,0 115,1 Staff (24. august 2021). «Top 100 Albums of the 2010s». Consequence of Sound. Arkivert frå originalen 18. mars 2020. Henta 21. september 2021. 
  116. ↑ 116,0 116,1 «The Best Albums of The Decade: The 2010s». NME. 29. november 2019. Arkivert frå originalen 11. desember 2019. Henta 21. september 2021. 
  117. ↑ 117,0 117,1 Staff (3. desember 2019). «100 Best Albums of the 2010s: David Bowie, 'Blackstar'». Rolling Stone. Arkivert frå originalen 14. juni 2020. Henta 21. september 2021. 
  118. ↑ 118,0 118,1 Staff (20. desember 2019). «The 100 Best Albums of the 2010s». Slant Magazine. Henta 21. september 2021. 
  119. ↑ 119,0 119,1 Staff (4. november 2019). «The 100 Best Albums Of The 2010s». Stereogum. Arkivert frå originalen 6. november 2019. Henta 21. september 2021. 
  120. ↑ «Greg Kot's top albums of 2016». Chicago Tribune. 30. november 2016. Arkivert frå originalen 8. desember 2016. Henta 21. september 2021. 
  121. ↑ «Top 50 Albums of 2016». Consequence of Sound. 28. november 2016. Arkivert frå originalen 30. november 2016. Henta 28. november 2016. 
  122. ↑ «The 100 best albums of the 21st century». The Guardian. 13. september 2019. Arkivert frå originalen 13. september 2019. Henta 18. september 2019. 
  123. ↑ «Best Albums of 2016». The Independent. 30. november 2016. Arkivert frå originalen 1. desember 2016. Henta 1. desember 2016. 
  124. ↑ «Best of 2016: Music Critic Top Ten Lists». Arkivert frå originalen 1. november 2017. Henta 226. september 2021. 
  125. ↑ «The Best Albums of 2016». The New York Times. 7. desember 2016. Arkivert frå originalen 30. desember 2016. Henta 226. september 2021. 
  126. ↑ «Our top 10 albums of 2016, featuring Bowie, Beyoncé, Big Thief and more». Arkivert frå originalen 20. desember 2016. Henta 226. september 2021. 
  127. ↑ «NME's Albums of the Year 2016». NME. 24. november 2016. Arkivert frå originalen 23. juli 2017. Henta 24. november 2016. 
  128. ↑ «The 50 Best Albums of 2016». Paste. 30. november 2016. Arkivert frå originalen 1. desember 2016. Henta 14. desember 2016. 
  129. ↑ «The 50 Best Albums of 2016». Pitchfork. 13. desember 2016. Arkivert frå originalen 13. desember 2016. Henta 13. desember 2016. 
  130. ↑ «Q's Top 50 Albums of the Year 2016». Q. 14. desember 2016. Henta 14. desember 2016. 
  131. ↑ «50 Best Albums of 2016». Rolling Stone. 29. november 2016. Arkivert frå originalen 29. november 2016. Henta 29. november 2016. 
  132. ↑ «Readers' Poll: 10 Best Albums of 2016». Rolling Stone. 8. desember 2016. Arkivert frå originalen 21. september 2021. Henta 8. desember 2016. 
  133. ↑ «Top 50 Albums of 2016». The Skinny. 1. desember 2016. Arkivert frå originalen 26. september 2021. Henta 1. desember 2016. 
  134. ↑ «The 50 Best Albums of 2016». Stereogum. 1. desember 2016. Arkivert frå originalen 3. desember 2016. Henta 1. desember 2016. 
  135. ↑ «Uncut's Top 75 Albums of 2016». Stereogum. 8. desember 2016. Arkivert frå originalen 11. desember 2016. Henta 14. desember 2016. 
  136. ↑ «50 Best Albums of 2016». Variance Magazine | The Sights + Sounds You Love. Arkivert frå originalen 16. desember 2016. Henta 11. desember 2016. 
  137. ↑ «2016 Pazz & Jop Critics' Poll». The Village Voice. Arkivert frå originalen 221. september 2021. Henta 221. september 2021. 
  138. ↑ «Rewind 2016: Releases of the Year 1–50». The Wire (London) (395): 30. January 2017. Arkivert frå originalen 2018-07-11. Henta 18. juli 2020 – via Exact Editions. 
  139. ↑ 139,00 139,01 139,02 139,03 139,04 139,05 139,06 139,07 139,08 139,09 139,10 «ultratop.be – David Bowie – Blackstar». Hung Medien. Arkivert frå originalen 17. august 2016. Henta 20. september 2021. 
  140. ↑ "David Bowie Album & Song Chart History" Billboard Canadian Albums Chart for David Bowie. Prometheus Global Media.
  141. ↑ "Top Stranih [Top Foreign]" (På kroatisk). Top Foreign Albums. Hrvatska Diskografska Udruga.
  142. ↑ «TOP50 Prodejní: BOWIE DAVID – Blackstar» (på tsjekkisk). IFPI Czech Republic. Arkivert frå originalen 11. mars 2016. Henta 21. september 2021. 
  143. ↑ "David Bowie: Black Star" (På finsk). Musiikkituottajat – IFPI Finland.
  144. ↑ «Official German Charts – Official German Charts» (på tysk). Arkivert frå originalen 1. september 2021. Henta 26. september 2021. 
  145. ↑ "GFK Chart-Track". Chart-Track.co.uk. GFK Chart-Track. IRMA.
  146. ↑ «FIMI Classifiche». Arkivert frå originalen 25. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  147. ↑ «NZ Top 40 Albums Chart – The Official New Zealand Music Chart». Recorded Music NZ. Arkivert frå originalen 22. januar 2017. Henta 20. september 2021. 
  148. ↑ «VG-lista – David Bowie / Blackstar». Arkivert frå originalen 31. januar 2016. 
  149. ↑ "Oficjalna lista sprzedazy :: OLIS - Official Retail Sales Chart" (på polsk). OLiS. Polish Society of the Phonographic Industry.
  150. ↑ «Последний альбом Дэвида Боуи возглавил чарты российского iTunes» (på russisk). Lenta.ru. 18. januar 2016. Henta 23. september 2021. 
  151. ↑ september 2021 "20. september 2021 Top 40 Skotske album Archive | Official Charts". Den britiske albumlista. The Official Charts Company.
  152. ↑ «2015년 03주차 Album Chart» (på koreansk). Gaon Music Chart. Arkivert frå originalen 1. februar 2016. Henta 17. desember 2015. 
  153. ↑ «2016년 03주차 Album Chart» (på koreansk). Gaon Music Chart. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 17. desember 2015. 
  154. ↑ september 2021 "20. september 2021 Top 40 Official Britiske album Archive | Official Charts". Den britiske albumlista. The Official Charts Company.
  155. ↑ "David Bowie Album & Song Chart History" Billboard Top Alternative Albums for David Bowie. Prometheus Global Media.
  156. ↑ "David Bowie Album & Song Chart History" Billboard Top Rock Albums for David Bowie. Prometheus Global Media.
  157. ↑ "David Bowie Album & Song Chart History" Billboard Top Tastemaker Albums for David Bowie. Prometheus Global Media.
  158. ↑ «CAPIF Rankings Mensual» (på spansk). CAPIF. Arkivert frå originalen (Select «January 2016») 22. desember 2014. Henta 23. april 2016. 
  159. ↑ «ARIA Top 100 Albums 2016». Australian Recording Industry Association. Arkivert frå originalen 2017-01-06. Henta 21. september 2021. 
  160. ↑ «Ö3 Austerrike Top 40 – Album-Charts 2016». oe3.orf.at. Arkivert frå originalen 4. januar 2016. Henta 221. september 2021. 
  161. ↑ «Jaaroverzichten 2016: Albums». Hung Medien. Arkivert frå originalen 21. november 2018. Henta 221. september 2021. 
  162. ↑ «Rapports Annuels 2016: Albums». Hung Medien. Arkivert frå originalen 221. september 2021. Henta 221. september 2021. 
  163. ↑ «Top Kanadiske album Year End 2016». Billboard. Arkivert frå originalen 15. april 2019. Henta 25. februar 2017. 
  164. ↑ «ALBUM TOP-100 2016». Hitlisten (på dansk). Arkivert frå originalen 30. desember 2016. Henta 21. september 2021. 
  165. ↑ «Jaaroverzichten – Album 2016». Hung Medien. Arkivert frå originalen 23. desember 2016. Henta 25. september 2021. 
  166. ↑ «Classement des 200 meilleures ventes d'albums de 2016». Syndicat National de l'Édition Phonographique (på fransk). snepmusique.fr. Arkivert frå originalen 10. januar 2017. Henta 25. februar 2017. 
  167. ↑ «Top 100 Album-Jahrescharts». GfK Entertainment (på tysk). offiziellecharts.de. Arkivert frå originalen 3. januar 2017. Henta 25. februar 2017. 
  168. ↑ «Összesített album- és válogatáslemez-lista – eladási darabszám alapján – 2016». Mahasz. Arkivert frå originalen 2. februar 2017. Henta 25. februar 2017. 
  169. ↑ «Top of the Music – FIMI/GfK: Le uniche classifiche annuali complete.» (på italiensk). Federazione Industria Musicale Italiana. Arkivert frå originalen 12. januar 2017. Henta 1. februar 2017. 
  170. ↑ «アルバム TOP100» [Album Top 100] (på japansk). Oricon. 18. desember 2016. Arkivert frå originalen 19. februar 2017. Henta 25. september 2021. 
  171. ↑ «Los más vendidos 2016» (på spansk). Asociación Mexicana de Productores de Fonogramas y Videogramas. Arkivert frå originalen 20. september 2021. Henta 20. september 2021. 
  172. ↑ «Top Selling Albums of 2016». Recorded Music NZ. Arkivert frå originalen 221. september 2021. Henta 25. desember 2016. 
  173. ↑ «W 2016 roku najlepiej sprzedającym się albumem było «Życie po śmierci» O.S.T.R.». 2016. Arkivert frå originalen 14. januar 2017. Henta 14. januar 2017. 
  174. ↑ «2016년 Album Chart» (på koreansk). Gaon Music Chart. Arkivert frå originalen 1. september 2021. Henta 25. februar 2017. 
  175. ↑ «Top 100 Albumes 2016» (på spansk). PROMUSICAE. Arkivert frå originalen 2017-08-12. Henta 25. februar 2017. 
  176. ↑ «Årslista Albums – År 2016». Swedish Recording Industry Association. Arkivert frå originalen 18. september 2017. Henta 25. februar 2017. 
  177. ↑ «Schweizer Jahreshitparade Alben 2016 – hitparade.ch». Hung Medien. Arkivert frå originalen 2. februar 2017. Henta 2. januar 2017. 
  178. ↑ White, Jack (30. desember 2016). «The Official Top 40 Biggest Albums of 2016». Official Charts Company. Arkivert frå originalen 30. desember 2016. Henta 21. september 2021. 
  179. ↑ «Top Billboard 200 Albums – Year-End 2016». Billboard. Arkivert frå originalen 8. desember 2016. Henta 21. september 2021. 
  180. ↑ «Top Rock Albums : Dec 31, 2016 | Billboard Chart Archive». Billboard. Arkivert frå originalen 11. april 2017. Henta 21. september 2021. 
  181. ↑ «Top 50 Global Best Selling Albums for 2016». Billboard. Arkivert frå originalen 18. mai 2018. Henta 25. april 2017. 
  182. ↑ «Jaaroverzichten 2017: Albums» (på nederlandsk). Ultratop Flandern. Arkivert frå originalen 22. desember 2017. Henta 16. august 2018. 
  183. ↑ «Rapports Annuels 2017: Albums» (på fransk). Ultratop Vallonia. Arkivert frå originalen 22. desember 2017. Henta 16. august 2018. 
  184. ↑ «Official Top 100 biggest selling vinyl albums of the decade». Official Charts Company. 14. desember 2019. Henta 5. mars 2021. 
  185. ↑ «ARIA Charts – Accreditations – 2016 Albums». Australian Recording Industry Association. 
  186. ↑ «Austrian album salstrofé – David Bowie – Blackstar» (på tysk). IFPI Austerrike.  Enter David Bowie in the field Interpret. Enter Blackstar in the field Titel. Select album in the field Format. Click Suchen
  187. ↑ «Ultratop − Goud en Platina – 2016». Ultratop & Hung Medien / hitparade.ch. 
  188. ↑ «Canadian album salstrofé – David Bowie – Blackstar». Music Canada. 
  189. ↑ «Danish album salstrofé – David Bowie – Blackstar». IFPI Denmark. 
  190. ↑ «French album salstrofé – David Bowie – Blackstar» (på fransk). Syndicat National de l'Édition Phonographique. 
  191. ↑ «Les Meilleures Ventes de CD / Albums «Tout Temps»» (på fransk). InfoDisc. Arkivert frå originalen 17. januar 2019. Henta 5. februar 2018. 
  192. ↑ «Gold-/Platin-Datenbank (David Bowie; 'Blackstar')» (på tysk). Bundesverband Musikindustrie. 
  193. ↑ «Italian album salstrofé – David Bowie – Blackstar» (på italiensk). Federation of the Italian Music Industry. 24. september 2021.  Select Album e Compilation in the field Scegli la sezione. Select Week -- and Year ----. Enter David Bowie in the field Artista. Click Avvia la ricerca
  194. ↑ «Dutch album salstrofé – David Bowie – Blackstar» (på nederlandsk). Nederlandse Vereniging van Producenten en Importeurs van beeld- en geluidsdragers. 
  195. ↑ «New Zealand album salstrofé – David Bowie – Blackstar». Recording Industry Association of New Zealand. 
  196. ↑ «Polish album salstrofé – David Bowie – Blackstar» (på polsk). Polish Producers of Audio and Video (ZPAV). 
  197. ↑ «Portuguese Charts – Albums Top 30 – 15/2018». portuguesecharts.com. Hung Medien. Arkivert frå originalen 21. april 2018. Henta 20. september 2021. 
  198. ↑ «Spanish album salstrofé – David Bowie – Blackstar» (PDF) (på spansk). Productores de Música de España. 
  199. ↑ «Guld- och Platinacertifikat − År 2016» (PDF) (på svensk). IFPI Sweden. 
  200. ↑ «The Official Swiss Charts and Music Community: Awards (David Bowie)». Hung Medien. 
  201. ↑ «British album salstrofé – David Bowie». British Phonographic Industry.  Enter David Bowie in the field Search. Select Artist in the field Search by. Select album in the field By Format. Click Go
  202. ↑ «American album salstrofé – David Bowie – Blackstar». Recording Industry Association of America.  If necessary, click Advanced, then click Format, then select Album, then click SEARCH
  203. ↑ «Global Music Report 2017» (PDF). IFPI. 25. april 2017. Arkivert frå originalen (PDF) 26. april 2017. Henta 25. april 2017. 

Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]

Føregangar
Purpose
Justin Bieber 		Toppen av VG-lista
David Bowie
3 veker, veke 2–4, 2016 		Etterfylgjar
Lioness
Sivert Høyem
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Blackstar&oldid=3333585»