Max Born

Max Born
Max Born (1882-1970)
Fødd	11. desember 1882 Breslau i Det tyske keisarriket
Død	5. januar 1970 (87 år) Göttingen i Vest-Tyskland
Bustad	Göttingen i Vest-Tyskland
Statsborgarskap	Tysk Britisk
Nasjonalitet	Tysk
Område	teoretisk fysikk, fysikk, kvantemekanikk
Yrke	fysikar, matematikar, akademikar, universitetslærar, faglitterær forfattar, teoretisk fysikar, vitskapsperson
Institusjonar	Johann Wolfgang Goethe-Universität Universitetet i Göttingen Humboldt-Universität zu Berlin University of Edinburgh Universitetet i Göttingen
Alma mater	Universitetet i Göttingen
Doktorgradsrettleiar	Carl Runge
Doktorgradsstudentar	J. Robert Oppenheimer Maria Goeppert-Mayer
Ektefelle	Hedwig Born
Barn	Gustav Victor Rudolf Born, Irene Helen Käthe Born
Medlem	Royal Society Det prøyssiske vitskapsakademiet Akademie der Wissenschaften der DDR Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina Göttingens vitenskapsakademi Det sovjetiske vitskapsakademiet Kungliga Vetenskapsakademien De atten fra Göttingen American Academy of Arts and Sciences Det russiske vitskapsakademiet Royal Society of Edinburgh National Academy of Sciences
Religion	Luthersk (konvertert frå jødedom)

Max Born (11. desember 1882 –5. januar 1970 ) var ein tysk matematikar og fysikar. Han fekk Nobelprisen i fysikk i 1954.

Max Born studerte matematikk under David Hilbert og tok doktorgraden i 1906 i Göttingen. Han vart ekstraordinær professor i teoretisk fysikk i Berlin, der han samarbeidde med Max Planck i Albert Einstein og Walther Nernst.

Frå 1921 til 1933 var han professor i Göttingen. Her utvikla han saman med Wolfgang Pauli i Werner Heisenberg og Pascual Jordan store delar av den moderne kvantemekanikk. Til dei viktigaste resultatat høyrer den såkalla Born-Oppenheimer-approksimeringa, som i 1928 førte til orbitalmodellen.

I 1933 vart Max Born på grunn av den jødiske herkomsten sin og til kona si fråteken professoratet sitt og han emigrerte til Edinburgh der han arbeidde som dosent, fram til han i 1954, same år som han fekk Nobelprisen, vendte tilbake til heimlandet. Her virka han til han døydde.

Ved sidan av det vitskaplege arbeidet sitt dreiv han med filosofiske og politiske tema. Han argumenterte mellom anna mot atomopprustning.

To gymnasium er kalla opp etter han, i Germering ved München og i Backnang ved Stuttgart. Det same er Max-Born-Institut i Berlin.

Barnebarnet hans var songaren Olivia Newton-John.

Prisar (utval)

• 1950 – Hughesmedaljen

Utvalde verk

• Dynamik der Kristallgitter (1915)
• Die Relativitätstheorie Einsteins (1920)
• Vorlesungen über Atommechanik (1925)
• Experiment und Theorie in der Physik
• Der Luxus des Gewissens (medforfattar) (1969)
• Optik : ein Lehrbuch der elektromagnetischen Lichttheorie (1933)
• Principles of Optics (med Emil Wolf) (1959)
• Physik im Wandel meiner Zeit
• Von der Verantwortung des Naturwissenschaftlers

Litteratur

• Nancy Thorndike Greenspan: Max Born - Baumeister der Quantenwelt. Eine Biographie. 2005. Spektrum Akademischer Verlag. ISBN 3-8274-1640-X

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Max Born» frå Wikipedia på bokmål, den 22. februar 2012.

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Max Born

Engelsk Wikiquote har ei sitatsamling som gjeld: Max Born