Max Planck

Max Planck
Fødd	Max Karl Ernst Ludwig Planck 23. april 1858 Kiel
Død	4. oktober 1947 Göttingen
Nasjonalitet	Det tyske keisardømet, Weimarrepublikken, Det tyske riket, Bi-sonen
Område	teoretisk fysikk, fysikk, kvanteteori, termodynamikk, filosofi
Yrke	teoretisk fysikar, universitetslærar, fysikar, filosof
Institusjonar	Ludwig-Maximilians-Universität München Christian-Albrechts-Universität zu Kiel Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin Humboldt-Universität zu Berlin
Alma mater	Ludwig-Maximilians-Universität München Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin Maximiliansgymnasium München Humboldt-Universität zu Berlin
Doktorgradsrettleiar	Alexander von Brill
Ektefelle	Marie Merck
Barn	Erwin Planck, Karl Planck
Medlem	Akademischer Gesangverein München Deutsche Physikalische Gesellschaft Det prøyssiske vitskapsakademiet Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft Emergency Association of German Science Accademia Nazionale dei Lincei Royal Society Det bayerske vitskapsakademiet Det saksiske vitenskapsakademiet Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen Det ungarske vitskapsakademiet Det pavelege vitskapsakademiet Sondershäuser Verband Vitskapsakademiet i St. Petersburg Det sovjetiske vitskapsakademiet Kungliga Vetenskapsakademien American Academy of Arts and Sciences Det russiske vitskapsakademiet Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina American Philosophical Society National Academy of Sciences Accademia delle Scienze di Torino Shevchenko Scientific Society

Nobelprisen i fysikk
1918

Max Karl Ernst Ludwig Planck (23. april 1858–4. oktober 1947) var ein tysk fysikar. Han er rekna som grunnleggjaren av kvantemekanikken, og fekk Nobelprisen i fysikk for dette i 1918.

Liv

Planck var fødd i Kiel i ein intellektuell familie av teologar og juristar. Han hadde talent for musikk, men valde å studera fysikk, først ved Ludwig-Maximilians-Universität München i München og deretter ved Humboldt-Universität zu Berlin i Berlin.

Familie

I mars 1887 gifta han seg med Marie Merck (1861-1909), søster av ein skulekamerat. Dei busette seg i Kiel og fekk fire barn saman: Karl (1888-1916), tvillingane Emma (1889-1919) og Grete (1889-1917) og Erwin (1893-1945). Sidan flytta dei til ein villa i Berlin-Grunewald, der fleire vitskapsfolk møttest, til dømes Lise Meitner, Otto Hahn og Albert Einstein. Teologen Adolf von Harnack, som budde i nabolaget, blei ein nær venn.

Marie døydde i 1909, kanskje av tuberkulose. I mars 1911 gifta Planck seg på nytt med Marga von Hoesslin (1882-1948), og same året fekk dei sonen Hermann. Sonen Karl fall under første verdskrigen, medan Erwin blei teken i krigsfangenskap av franskmennene. Dei to døtrene døydde i barsel med få års mellomrom. I 1944 mista Planck heimen og alt sitt vitskaplege arbeid i eit bombeåtak. Året etter blei sonen Erwin arrestert av Gestapo og avretta for medverking i 20. juli-attentatet mot Hitler. Planck tok dette siste tapet tungt. Han flytta med kona og den gjenlevande sonen til Göttingen, der han døydde to år seinare.

Verk

I 1899 fann Planck ein ny grunnleggjande konstant, kjend som Plancks konstant. Dette er ein naturkonstant og gjev mellom annan energien til eit foton. Konstanten blei innført ved utrekninga av energispekteret til termisk stråling, Plancks strålingslov. Han er også opphav til omgrepet Planck-tid, som er den minste tidseininga som gjev mening.

Planck blei rektor ved Humboldt-Universität zu Berlin i 1930. Frå 1930 til 1937 var han leiar for Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft zur Förderung der Wissenschaften (KWG).

Etter at Planck døydde i 1947 blei KWG døypt om til Max-Planck-Gesellschaft zur Förderung der Wissenschaften (MPG).

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Max Planck» frå Wikipedia på bokmål, og «Max Planck» frå Wikipedia på engelsk den 15. juni 2009.

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Max Planck

Denne fysikkartikkelen som har med Tyskland å gjere, er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.